దశమ స్కంధము - ఉత్తర : అటుకు లారగించుట
- ఉపకరణాలు:
గలిగి చెలువొందు సదనంబుఁ గాంచి విస్మ
యమునుఁ బొందుచు "నెట్టి పుణ్యాత్ముఁ డుండు
నిలయ మొక్కొ! యపూర్వమై నెగడె మహిత
వైభవోన్నత లక్ష్మీనివాస మగుచు."
టీకా:
భాను = సూర్యునివంటి; చంద్ర = చంద్రునివంటి; ప్రభా = కాంతులచే; భాసమాన = ప్రకాశించుచున్న; స్వర్ణ = బంగారు; చంద్రకాంతోపల = చలువరాళ్ళ; సౌధములను = మేడలు; కలకంఠ = పావురముల; శుక = చిలుకల; నీలకంఠ = నెమళ్ళ; సమ = మిక్కిలి; ఉత్కంఠ = తహతహలతో; మానిత = గౌరవింపబడిన; కూజిత = కూతలు కల; ఉద్యానములును = ఉద్యానవనములు; ఫుల్ల = వికసించిన; సిత = తెల్లని; అంభోజ = తామరలతోచేత; హల్లక = ఎఱ్ఱకలువలు చేత; కహ్లార = కలువపూలచేత; కైరవ = తెల్లకలులవలు చేత; ఉల్లసిత = ప్రకాశించునట్టి; కాసారములును = చెరువులును; మణి = రత్నాలు; మయ = పొదిగిన; కనక = బంగారు; కంకణ = చేతిగాజులు; ముఖ = మున్నగు; ఆభరణ = భూషణములచేత; విభ్రాజిత = మిక్కిలిమెరుస్తున్న; దాస = సేవకులు; దాసీ = సేవకురాళ్ళు; కలిగి = ఉండి.
చెలువొందు = అందగించుచున్న; సదనంబున్ = భవనమును; కాంచి = చూసి; విస్మయమునున్ = ఆశ్చర్యమును; పొందుచున్ = పొందుతు; ఎట్టి = ఎంతటి గొప్ప; పుణ్యాత్ముడు = పుణ్యపురుషుడు; ఉండు = ఉండెడి; నిలయమొక్కొ = నివాసమోకదా; అపూర్వము = అద్భుతమైనది; ఐ = అయ్యి; నెగడెన్ = అతిశయించెన్; మహిత = గొప్ప; వైభవ = వైభవములతో; ఉన్నత = మేలైన; లక్మీ = సంపదలకు; నివాసము = నిలయము; అగుచున్ = ఔతు.
భావము:
సూర్యచంద్రుల కాంతితో ప్రకాశించే పాలరాతి మేడలు, శుక, పిక, మయూరాల కూజితాలతో అలరారే చక్కటి ఉద్యానవనాలు, వికసించిన అనేక వన్నెల తామరలతో కలువలతో కనులపండువుగా ఉన్న సరోవరాలు, మణికంకణాలు మున్నగు రకరకాల భూషణాలూ ధరించి ప్రకాశిస్తున్న దాస దాసీజనము కలిగిన భవనాన్ని చూసి ఆశ్చర్యపోయాడు. “ఏ పుణ్యాత్ముని భవనమో ఇది సిరిసంపదలకు నిలయముగా అపూర్వంగా ప్రకాశిస్తున్నది.”