దశమ స్కంధము - ఉత్తర : గురుప్రశంస చేయుట
- ఉపకరణాలు:
ఘుమఘుమారావ సంకుల ఘోర జీమూత-
పటల సంఛన్నాభ్రభాగ మగుచుఁ
జటుల ఝంఝానిలోత్కట సముద్ధూత నా-
నావిధ జంతుసంతాన మగుచుఁ
జండ దిగ్వేదండ తుండ నిభాఖండ-
వారిధారాపూర్ణ వసుధ యగుచు
విద్యోతమానోగ్రఖద్యోత కిరణజి-
ద్విద్యుద్ధ్యుతిచ్ఛటావిభవ మగుచు
- ఉపకరణాలు:
నడరి జడిగురియఁగ నినుఁ డస్తమింప
భూరినీరంధ్రనిబిడాంధకార మేచి
సూచికాభేద్యమై వస్తుగోచరంబు
గాని యట్లుండ మనము న వ్వానఁ దడిసి.
టీకా:
ఘమఘమ = ఘమఘమమను; ఆరావ = ధ్వనిచేత; సంకుల = సందడించుచున్న; ఘోర = భయంకరమైన; జీమూత = మేఘముల; పటల = సమూహములచేత; సంఛన్న = మిక్కిలి కమ్మబడిన; ఆభ్ర = ఆకాశ; భాగము = ప్రదేశము; అగుచున్ = ఔతు; చటుల = వడిచేత అతిశయిస్తున్న; ఝంఝానిల = వానగాలుల; ఉత్కట = సమూహముచేత; సమ = మిక్కిలి; ఉద్ధూత = ఎగరగొట్టబడిన; నానావిధ = వివిధ; జంతు = ప్రాణుల; సంతానము = సమూహములుగలది; అగుచున్ = అగుచు; చండ = భయంకరమైన; దిగ్వేదండ = దిగ్గజములయొక్క; తుండ = తొండములతో; నిభ = పోలిన; అఖండ = ఎడతెగని; వారి = నీటి; ధారా = ధారలచే; ఆపూర్ణ = నిండిన; వసుధ = నేలకలది; అగుచున్ = అగుచు; విద్యోతమాన = మిక్కిలివెలుగుచున్న; ఖద్యోత = సూర్యుని; కిరణ = కిరణములను; జిత్ = జయించుచున్న; విద్యుత్ = మెరుపుల; ద్యుతి = కాంతుల; ఛటా = సముదయము యొక్క; విభవము = వైభవము కలది; అగుచున్ = అగుచు; అడరి = విజృంభించి;
జడిన్ = ఎడతెగనిజల్లులుగ; కురియన్ = వర్షించుచుండ; ఇనుడు = సూర్యుడు; అస్తమింపన్ = అస్తమించగా; భూరి = అధికమైన; నీరంధ్ర = ఆకాశమంతానిండిన; నిబిడ = దట్టమైన; అంధకారము = చీకటి; ఏచి = పెరిగిపోయి; సూచికాఅభేద్యము = ఎడతెగనిది {సూచికాభేధ్యము - సూచిక (సూది) అభేద్యము (గుచ్చుటకు సందులేనిది), ఎడతెగనిది}; ఐ = అయ్యి; వస్తు = వస్తువులేవియును; గోచరంబుగాని = కనబడని; అట్లు = విధముగ; ఉండన్ = ఉండగా; మనమున్ = మనము; ఆ = ఆ; వానన్ = వానలో; తడిసి = తడిసిపోయి.
భావము:
పెద్ద పెద్ద ఉరుములతో ఆకాశం అంతా భీకరంగా కారుమబ్బులు ఆవరించాయి; సుడిగాలులు మహా వేగంతో వీచి అడవి జంతువులను ఎగరగొట్టసాగాయి; వర్షధారలు దిగ్గజాలతొండా లంత పరిమాణంతో భూమిపై వర్షించాయి; మెరుపులు మిరుమిట్లు గొలిపాయి; వాన జడి పెరిగింది; సూర్యుడు అస్తమించాడు; వర్షం ఆగలేదు; చీకట్లు దట్టంగా వ్యాపించి, కంటికి ఏమీ కనపడటం లేదు; అలాంటి జడివానలో మనం తడిసి ముద్దయ్యాము.