దశమ స్కంధము - ఉత్తర : కుచేలోపాఖ్యాన ప్రారంభంబు
- ఉపకరణాలు:
నడుగఁ బోవక తనకుఁ దా నబ్బినట్టి
కాసు పదివేల నిష్కముల్ గాఁ దలంచి
యాత్మ మోదించి పుత్రదారాభిరక్ష
యొక విధంబున నడుపుచు నుండు; నంత
టీకా:
అనుడున్ = అనగా; వేదవ్యాసతనయుడు = శుకమహర్షి; ఆ = ఆ ప్రసిద్ధుడైన; అభిమన్యుతనయుని = పరీక్షిన్మహారాజుని; చూచి = చూసి; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను; జనవర = రాజా; గోవింద = కృష్ణుని; సఖుడు = మిత్రుడు; కుచేలుండు = కుచేలుడు; నాన్ = అనగా; ఒప్పు = ఉండు; విప్రుండు = బ్రాహ్మణుడు; మానధనుడు = ఆత్మాభిమాని; విఙ్ఞాని = శాస్త్రఙ్ఞానము కలవాడు; రాగాది = రాగద్వేషాదులు; విరహిత = లేనట్టి; స్వాంతుండు = మనస్సు కలవాడు; శాంతుండు = శాంతస్వభావి; ధర్మవత్సలుడు = ధర్మమునందు ప్రీతి కల వాడు; ఘనుడు = గొప్పవాడు; విజితేంద్రియుడు = జయించిన ఇంద్రియాలు కల వాడు; బ్రహ్మవేత్త = వేదార్థాలు తెలిసిన వాడు; దారిద్ర్యంబు = పేదరికము; బాధింపన్ = బాధపెట్టుతుండగా; ఒరులన్ = ఇతరుల; కార్పణ్యవృత్తిన్ = నీచభావముతో; అడుగన్ = అడుగుటకు; పోవక = పోకుండా; తనకుతాన్ = తనంతటదే; అబ్బినట్టి = లభించినట్టి; కాసు = కాసైనను {కాసు - రాగినాణెము, దమ్మిడిలో (రూపాయిలో 64వ వంతు కాని కానిలో 3వ వంతు దమ్మిడి) సగము అని కొందరు అంటారు, కాసున్నర ఐతే తులము అని కొందరు అంటారు}; పదివేల = పదివేలు (10000); నిష్కముల్ = నిష్కములు {నిష్కము - బంగారు నాణెము, మాడ అని కొందరు, 108 మాడలు అని కొందరు, పది రూకలు (వెండినాణెములు) అని కొందరు}; కాన్ = ఐనట్టు; తలంచి = భావించి; ఆత్మన్ = మనస్సులో; మోదించి = సంతోషించి; పుత్ర = కొడుకులు; దారా = భార్య యొక్క; అభిరక్ష = కాపాడుటను; ఒక = ఏదో ఒక; విధంబునన్ = విధముగా; నడపుచున్ = జరుపుతు; ఉండున్ = ఉన్న; అంతన్ = అప్పుడు.
భావము:
ఇలా అడిగిన ఆ అభిమన్య పుత్రునితో, వేదవ్యాస మహర్షి పుత్రుడు శుకుడు సంతోషంతో ఇలా అన్నాడు. “ఓ మహారాజా! కుచేలుడు అని శ్రీకృష్ణునికి ఒక బాల్యమిత్రుడు ఉన్నాడు. ఆ బ్రాహ్మణోత్తముడు చాలా గొప్పవాడు, అభిమానధనుడు, విజ్ఞానవంతుడు, రాగద్వేషాలు లేనివాడు, పరమశాంతమూర్తి, ధర్మతత్పరుడు, జితేంద్రియుడు, బ్రహ్మజ్ఞాన సంపన్నుడు. తన ఇంట దారిద్ర్యం దారుణంగా తాండవిస్తున్నా, ఎవరినీ దీనంగా యాచించి ఎరుగడు. తనంత తానుగా ప్రాప్తించిన కాసును కూడా పదివేలుగా భావించి, ఏదో ఒక విధంగా భార్యాపుత్రులను పోషిస్తూ వస్తున్నాడు. ఇలా ఉండగా....