దశమ స్కంధము - ఉత్తర : బలరాముని తీర్థయాత్ర
- ఉపకరణాలు:
కనియెం దాలాంకుఁ డుద్యత్కటచటు; ల నటత్కాలదండాభశూలున్
జనరక్తాసిక్తతాలున్ సమధిక; సమరోత్సాహలోలుం గఠోరా
శనితుల్యోదగ్ర దంష్ట్రా జనిత శి; ఖకణాచ్ఛాదితాశాంతరాళున్
హననవ్యాపారశీలున్నతి; దృఢ ఘనమస్తాస్థిమాలుం గరాళున్
టీకా:
కనియెన్ = చూచెను; తాలంకుడు = బలరాముడు; ఉద్యత్ = ఉద్రేకము కల; కట = కణతల; చటుల = తత్తఱముతో; నటత్ = చలిస్తున్న; కాల = యముని; దండ = దండము; ఆభ = సరిపోలునట్టి; శూలున్ = శూలము కలవానిని; జన = మానవుల; రక్తా = రక్తములతో; సిక్త = తడసిన; తాలున్ = దవుడలు కలవానిని; సమధిక = మిక్కుటమైన; సమర = యుద్ధ; ఉత్సాహ = ఉత్సాహము నందు; లోలున్ = ఆసక్తి కలవానిని; కఠోర = కఠినమైన; అశని = వజ్రాయుధముతో {అశని - దిక్కులంతము వరకు భుజించగలది, వజ్రాయుధము}; తుల్య = సమానమై; ఉదగ్ర = పైకి పొడుచుకు వచ్చిన; దంష్ట్రా = దంతములు యందు; జనిత = పుట్టుచున్న; శిఖ = నిప్పు; కణా = రవ్వలు; ఆచ్ఛాదిత = ఆవరించిన; ఆశా = దిక్కుల; అంతరాళున్ = మధ్యభాగము గలవానిని; హనన = చంపునట్టి; వ్యాపార = పనియందే మెలగు; శీలున్ = నడవడిక గలవానిని; అతి = మిక్కిలి; దృఢ = గట్టివియైన; ఘన = పెద్ద; మస్తా = తలపుఱ్ఱె; అస్థి = ఎముకలు కలిగిన; మాలున్ = దండలు కలవానిని; కరాళున్ = భీకరమైన వానిని.
భావము:
చేతిలో చలిస్తూ ఉన్న భయంకరమైన శూలంతో; మానవ రక్తంతో తడిసి ఉన్న దౌడలుతో; రణోత్సవం అతిశయిస్తూ ఉన్న చిత్తంతో; దిక్కులనూ ఆకాశాన్నీ కప్పివేస్తు అగ్నికణాలు వెదజల్లుతున్న వజ్రాయుధం లాంటి వాడి కోరలతో; ప్రాణుల్ని చంపడమే వ్రతంగా ఆ దానవుడు తలకాయలనూ ఎముకలనూ హారంగా కట్టిమెడలో వేసుకుని; పరమ భయంకరంగా ఉన్న ఆ రాక్షసుడు పల్వలుడిని, జండాపై తాడిచెట్టు ఉండే బలరాముడు చూసాడు.