పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - ఉత్తర : ధర్మజు రాజసూ యారంభంబు

  •  
  •  
  •  

10.2-669.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

బ్రటరుచి నొప్పు తేరు దారుకుఁడు దేర
నెక్కి వెడలెడు నపుడు పెంపెనయఁ జెలఁగె
శంఖ కాహళ పటహ నిస్సాణ డిండి
మాది రవములు భరితదిగంతములుగ.

టీకా:

తరల = చలించుచున్న; విచిత్రక = విశిష్ట చిత్రములచే; స్థగిత = కప్పబడిన; ప్రభావలిన్ = కాంతుల సమూహముచేత; తనరారు = అతిశయించు; గరుడ = గరుడ చిహ్నము కల; కేతనము = జండా; వెలుగన్ = ప్రకాశించుచుండగా; కాంచన = బంగారు; చక్ర = చక్రములందు; సంఘటిత = కూర్చబడిన; ఘంటా = గంటల యొక్క; ఘణఘణ = గణగణ అను; నినాదములన్ = ధ్వనులతో; దిక్ కరులు = దిగ్గజములు; బెదరన్ = భయపడుతుండగా; సలలిత = మనోజ్ఞత్వముకల; మేఘ = మేఘ; పుష్పక = పుష్పక; వలాహక = వలాహక; శైబ్య = శైబ్య; సుగ్రీవ = సుగ్రీవ; తురగ = గుర్రముల; విస్ఫురణన్ = విశిష్టముగా కనబడుటచే; తనరన్ = చక్కగానుండగా; బాలసూర్య = ప్రాతఃకాలపు; సూర్య = సూర్యుని; ప్రభా = ప్రకాశమువలె; భాసమాన = ప్రకాశింస్తున్న; ద్యుతి = కాంతి; దిక్ = దిక్కుల; వితానంబు = సమూహము; ఎల్లన్ = అన్నిటి యందు; దీటుకొనగన్ = వ్యాపించగా; ప్రకట = ప్రసిద్ధమైన; రుచిన్ = కాంతిచేత; ఒప్పు = చక్కగానున్న; తేరున్ = రథమును; దారుకుడు = దారుకుడు {దారుకుడు - కృష్ణుని రథసారథి}; తేరన్ = తీసుకురాగా; ఎక్కి = ఎక్కి; వెడలెడు = బయలుదేరు; అపుడు = సమయమునందు; పెంపు = అతిశయము; ఎనయన్ = కూడునట్లు; చెలగెన్ = మోగినవి; శంఖ = శంఖములు; కాహళ = బాకాలు; పటహ = తప్పెటలు; నిస్సాణ = చర్మవాద్యవిశేషము; డిండిమ = డిండిమ; ఆది = మున్నగువాని; రవములు = శబ్దములుతో; భరిత = నిండిన; దిక్ = దిక్కుల; అంతములుగ = చివరలు కలుగునట్లు.

భావము:

స్వచ్చంగా రచింపబడిన తళతళ ప్రకాశించే గరుడధ్వజంతోనూ దిగ్గజాలను సైతం బెగ్గడిల్ల చేసే బంగారు చక్రాలకు కట్టిన గంటల గణగణ శబ్దాలతోనూ మంచి వేగం కలిగిన మేఘపుష్పం, వలాహకం, శైబ్యం, సుగ్రీవం అనే నాలుగు గుఱ్ఱాలతోనూ ఉదయసూర్యుని కాంతిని ధిక్కరించే దిగంత విశ్రాంత కాంతులతోనూ విలసిల్లే రథాన్ని దారకుడు సిద్దంచేసి తీసుకు వచ్చాడు. శ్రీకృష్ణుడు ఆ రథాన్ని అధిరోహించి బయలుదేరాడు. ఆ సమయంలో శంఖ బాక తప్పెట నిస్సాణ మున్నగు వాద్యాల శబ్దాలు నలుదెసలా నిండాయి.