దశమ స్కంధము - ఉత్తర : బలుడు నాగనగరం బేగుట
- ఉపకరణాలు:
"భూరియశోధనులార! తాలాంకుండు-
చనుదెంచి నగరోపవనము నందు
నున్నవాఁ"డనిన వా రుత్సాహమున బలుఁ-
బొడగను వేడుక బుద్ధిఁ దోఁపఁ
నరారు కానికల్ గొని చని యర్ఘ్యపా-
ద్యాదిసత్కృతులు నెయ్యమునఁ జేసి
ధేనువు నిచ్చి సమ్మానించి యందఱు-
నందంద వందనం బాచరించి
- ఉపకరణాలు:
యుచితభంగిని నచటఁ గూర్చున్న యెడను
"గుశలమే మీకు? మాకును గుశల" మనుచుఁ
బలికి రాముఁడు కురునరపాలుఁ జూచి
యచటి జనములు వినఁగ నిట్లనియెఁ దెలియ.
టీకా:
భూరి = అత్యధికమైన; యశః = కీర్తి అను; ధనులారా = ధనము సమృద్ధిగా కలవారలూ; తాలాంకుండు = బలరాముడు {తాలాంకుడు - తాడిచెట్టు జండాగా కలవాడు, బలరాముడు}; చనుదెంచి = వచ్చి; నగర = పట్టణము దగ్గరి; ఉపవనమున్ = తోట; అందున్ = లో; ఉన్నవాడు = ఉన్నాడు; అనినన్ = అని చెప్పగా; వారు = వారు; ఉత్సాహమునన్ = ఉత్సాహముతో; బలున్ = బలరాముని; పొడగను = చూచెడి; వేడుక = కుతూహలము; బుద్ధిన్ = మనస్సునందు; తోపన్ = కలుగగా; తనరారు = ఉన్నతమైన; కానికల్ = కానుకలు, బహుమతులు; కొని = తీసుకొని; చని = వెళ్ళి; అర్ఘ్య = అర్ఘ్యము; పాద్య = పాద్యము; ఆది = మున్నగు; సత్కృతులు = మర్యాదలు; నెయ్యమునన్ = ప్రీతితో; చేసి = చేసి; ధేనువున్ = పాడిఆవుని; ఇచ్చి = ఇచ్చి; సమ్మానించి = గౌరవించి; అందఱున్ = అందరున్; అందంద = మరీమరీ, పునఃపునః; వందనంబు = నమస్కారము; ఆచరించి = చేసి; ఉచిత = తగిన; భంగిన్ = విధముగా; అచటన్ = అక్కడ; కూర్చున్న = ఆశీనులై ఉన్న; ఎడను = సమయమునందు; కుశలమే = క్షేమమే; మీ = మీ; కున్ = కు; మా = మా అందర; కున్ = కు; కుశలము = క్షేమమే; అనుచున్ = అని; పలికి = పలకరించి; రాముడు = బలరాముడు; కురునరపాలున్ = ధృతరాష్ట్రుని; చూచి = చూసి; అచటి = అక్కడి; జనములు = వారు; వినగన్ = వినునట్లుగా; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియె = పలికెను; తెలియన్ = తెలియునట్లు.
భావము:
“ఓ మహాశయులారా! బలరాముడు వచ్చి పట్టణం యొక్క ఉపవనంలో విడిది చేసాడు.” అని ఉద్ధవుడు చెప్పగానే, కౌరవులు సంతోషంతో బయలుదేరి బలరాముడికి ఆర్ఘ్యపాద్యాదులు అర్పించి, కానుకలిచ్చి, గౌరవించారు. బలరాముడు తన చుట్టూ కూర్చున్న వారిని అందరినీ కుశలప్రశ్నలతో సంభావించాడు. అందరూ వినేలా దుర్యోధనుడితో ఇలా అన్నాడు.