దశమ స్కంధము - ఉత్తర : ద్వివిదుని వధించుట
- ఉపకరణాలు:
అంత వాఁ డొక యింత మూర్ఛిలి యంతలోఁ దెలివొంది దు
ర్దాంతభూరిభుజావిజృంభణుఁడై మహీజము పూన్చి దై
త్యాంతకాగ్రజు వ్రేసె; వ్రేసిన నాగ్రహంబున దాని నిం
తింతలై ధర రాలఁ జేసె నహీనవిక్రమశాలియై.
టీకా:
అంతన్ = అంతట; వాడు = అతడు; ఒకయింత = కొద్దిగా; మూర్ఛిలి = మూర్ఛపోయి, తెలివితప్పి; అంతలోన్ = వెంటనే; తెలివొంది = తేరుకొని; దుర్దాంత = అణపరాని; భూరి = మిక్కుటమైన {భూరి - సంఖ్యలలో భూరి వలె పెద్దదైన}; భుజా = భుజబలము యొక్క; విజృంభణుడు = విజృంభించినవాడు; ఐ = అయ్యి; మహీజము = చెట్టును {మహీజము - మహిన్ (నేలపై) పుట్టునది, చెట్టు}; పూన్చి = ధరించి, ఊచిపెట్టి; దైత్యాంతకాగ్రజున్ = బలరాముని; వ్రేసెన్ = దెబ్బవేయగా; వ్రేసినన్ = వేయగా; ఆగ్రహమునన్ = కోపముతో; దానినిన్ = దానిని; ఇంతింతలు = చిన్న చిన్న ముక్కలు; ఐ = అయ్యి; ధరన్ = నేలమీద; రాలన్ = రాలిపడునట్లు; చేసెన్ = చేసెను; అహీన = మిక్కిలి; విక్రమశాలి = పరాక్రమవంతుడు; ఐ = అయ్యి.
భావము:
అలా బలరాముడు కొట్టిన దెబ్బకు కొద్దిగా మూర్ఛపోయిన ద్వివిదుడు, కొంతసేపటికి తేరుకొని అతిశయించిన భుజబలంతో ఒక పెద్ద చెట్టును పెరికి, దానితో బలరాముడిని గట్టిగా కొట్టాడు. ఆ వృక్షాన్నిమిక్కిలి ఆగ్రహంతో మొక్కవోని పరాక్రమంతో బలరాముడు ముక్కలు ముక్కలు చేసి పారేసాడు.