దశమ స్కంధము - ఉత్తర : ద్వివిదుని వధించుట
- ఉపకరణాలు:
ఫలిత తరువులఁ ద్రుంచి సాధుల నలంచి
కోట లగలించి పడుచుల నీట ముంచి
ధరణి నిబ్భంగిఁ బెక్కుబాధలఁ జలంబు
పరఁగఁజేయుచు నొకనాఁడు ప్లవగవరుఁడు.
టీకా:
చెలికాని = మిత్రుని; పగన్ = పగను; తీర్చన్ = తీర్చవలెనని; తలచి = ఎంచి; కృష్ణుండు = కృష్ణుడు; ఏలు = పరిపాలించెడి; పురములు = పట్టణములు; జనపదంబులు = ఊర్లు; దహించి = కాల్చి; సరిత్ = సెలయేర్లు; ఉపవన = ఉద్యానవనములు; సరోవరములున్ = సరోవరములు; కోరాడి = చిందరవందరచేసి; మందలన్ = ఆవులమందలు; కొందలము = కలత; అందన్ = పొందునట్లు; చేసి = చేసి; ప్రాసాదములున్ = రాజగృహములు; ద్రొబ్భి = పడదోసి; పరిఖలు = అగడ్తలను; మాయించి = పూడ్చి; చతురంగబలములన్ = చతురంగబలములన్ {చతురంగబలములు - 1రథ 2గజ 3తురగ 4పదాతి దళములు అను 4 రంగములు కల సైన్యము}; సమయజేసి = చంపేసి; పురుషులన్ = పురుషులను; సతులనున్ = స్త్రీలను; భూధర = కొండ; గుహల్ = బిలములు; లోన్ = లోపల; పెట్టి = పెట్టి; వాకిలిన్ = ప్రవేశములను; కట్టి = మూసేసి; బిట్టు = గట్టిగా; నొంచి = బాధించి; ఫలిత = పండ్లతోనున్న; తరువులన్ = చెట్లను; త్రుంచి = విరిచి; సాధులన్ = సజ్జనులను; అలంచి = శ్రమపెట్టి; కోటలున్ = కోటగోడలను; అగలించి = పెల్లగించి; పడుచులన్ = యువతులను; నీటన్ = నీళ్ళలో; ముంచి = ముంచి; ధరణిన్ = రాజ్యంలో; ఈ = ఈ; భంగిన్ = విధముగా; పెక్కు = అనేకమైన; బాధలన్ = బాధలచేత; చలంబున్ = మాత్సర్యమును (తన); పరగన్ = ప్రసరించుట; చేయుచున్ = చేస్తూ; ఒక = ఒకానొక; నాడు = రోజు; ప్లవగ = వానర {ప్లవంగము - దాటుచు పోవునది, కోతి}; వరుడు = శ్రేష్ఠుడు.
భావము:
ఆ వానరుడు తన మిత్రుడైన నరకుడి పగను తీర్చదలచి, శ్రీకృష్ణుడు పరిపాలించే పట్టణాలనీ పల్లెలనీ తగలపెట్టడం; వనాలనీ, సరస్సులనూ నాశనం చేయటం; ఆవుల మందలను బెదిరించడం; సౌధాలను పడత్రోయడం; అగడ్తలను పూడ్చివేయడం; చతురంగబలాలను సంహరించడం; స్త్రీ పురుషులను కొండగుహల్లో బంధించి బాధించడం; పండిన చెట్లను విరిచివేయడం; సాధువులను చీకాకులు పెట్టటం; కోటలను పడగొట్టడం; యువతులను నీళ్ళలో ముంచటం వంటి పనులతో అందరినీ బాధిస్తూ ఉండే వాడు.