పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - ఉత్తర : బలరాముని ఘోషయాత్ర

  •  
  •  
  •  

10.2-499.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

గుచు వనమధ్యమున సలిలావగాహ
శీలుఁడై జలకేళికిఁ జేరి యమున
నిందు రమ్మని పిలువఁ గాళింది యతని
త్తుఁడని సడ్డసేయక సలుటయును.

టీకా:

తన = అతను, బలరాముని; మీదన్ = మీద; బిరుద = సమర్థతలకు; అంకితములు = గురించినవి; ఐన = అయిన; గీతముల్ = పాటలు; పాడుచున్ = పాడుతు; రాన్ = రగా; బలభద్రుడు = బలరాముడు; అంతన్ = అంతట; మహిత = గొప్ప; కాదంబరీ = కాదంబరి అను {కాదంబరి - కదంబ రసముచే చేయబడిన మద్యము}; మధు = మద్యమును; పాన = తాగిన; మద = మత్తుచేత; విహ్వల = తేలిపోతున్న; అక్షుండు = కన్నులు కలవాడు; లలిత = మృదువైన; నీల = నల్లని; అలకుండున్ = ముంగురులు కలవాడు; ఆలోల = ఊగుతున్న; నవ = తాజా; పుష్ప = పూల; మాలికా = దండలు కల; ఉరస్థలుడు = వక్షస్థలము కలవాడు; అనుపమ = సాటిలేని; మణి = రత్నాల; కుండల = చెవికుండలములచేత; అంచితుండు = అలంకరింపబడినవాడు; ప్రాలేయ = మంచు బిందువులతో; సంయుక్త = కూడిన; పద్మంబు = పద్మముల; గతిన్ = రీతిని; ఒప్పు = చక్కగానున్న; సలలిత = మనోజ్ఞమైన; ఆనన = ముఖమునందు; ఘర్మ = చెమట; జలకణుండు = నీటిబిందువులు కలవాడు; అగుచున్ = ఔతు;
వన = అడవి; మధ్యమునన్ = లోపల; సలిల = నీటిలో; అవగాహ = స్నానము చేయవలెనని; శీలుండు = సిద్ధపడువాడు; ఐ = అయ్యి; జలకేళిన్ = జలకాలాడుట; కిన్ = కోసము; చేరి = పూని; యమునన్ = యమునానదిని; ఇందున్ = ఇక్కడకి; రమ్ము = రమ్ము; అని = అని; పిలువగాన్ = పిలువగా; కాళింది = యమున; అతనిన్ = బలరాముని; మత్తుడు = ఒళ్ళుమరచినవాడు; అని = అని; సడ్డజేయక = లక్ష్యపెట్టకుండ; మసలుటయును = మెలగెను.

భావము:

వారు బలరాముడి మీద బిరుదగీతాలు పాడుతూ అతని వద్దకు చేరారు. అప్పుడు వక్షస్థలంపై వ్రేలాడుతున్న పుష్పమాలతో, చెవుల కున్న మణికుండలాలతో, చెమటబిందువులతో నిండిన ముఖారవిందంతో శోభిస్తున్న బలరాముడికి జలకేళి ఆడాలనిపించింది. జలకేళి కోసం యమునానదిని “ఇటురా” అని పిలిచాడు. కాళింది మద్యం తాగి ఉన్నాడు కదా అని బలరాముడి మాట లక్ష్యపెట్ట లేదు.