దశమ స్కంధము - ఉత్తర : బలరాముని ఘోషయాత్ర
- ఉపకరణాలు:
మాకంద జంబీర మందార ఖర్జూర-
ఘనసార శోభిత వనములందు
నేలాలతా లోల మాలతీ మల్లికా-
వల్లీమతల్లికా వాటికలను
దరళ తరంగ శీకర సాధు శీతల-
సైకతవేదికా స్థలములందు
మకరంద రస పాన మదవ దిందిందిర-
పుంజ రంజిత మంజు కుంజములను
- ఉపకరణాలు:
విమలరుచి గల్గు సానుదేశముల యందు
లలిత శశికాంత ఘన శిలాతలములందు
లీల నిచ్ఛావిహార విలోలుఁ డగుచు
సుందరీజనములు గొల్వఁ జూడ నొప్పె.
టీకా:
మాకంద = మామిడి; జంబీర = నిమ్మ; మందార = మందార; ఖర్జూర = ఖర్జూర; ఘనసార = కర్పూర చెట్లచే; శోభిత = ప్రకాశించుచున్న; వనములు = అడవులు; అందున్ = లో; ఏలాలతా = ఎలకుల తీగల; అలోల = చలించుచున్న; మాలతీ = జాజితీగలు; మల్లికా = మల్లెతీగలు; వల్లీమతల్లికా = శ్రేష్ఠములైనతీగల; వాటికలను = తోపులందు; తరళ = కదులుతున్న; తరంగ = అలల; శీకర = నీటితుంపరలుచే; సాధు = చక్కగానున్న; శీతల = చల్లని; సైకతవేదికా = ఇసుకతిన్నెలమీది; స్థలముల్ = ప్రదేశముల; అందున్ = అందు; మకరందరస = పూతేనెలను; పాన = తాగుటచేత; మద = మత్తెక్కిన; ఇందిందిరన్ = తుమ్మెదల; పుంజ = సమూహములచేత; రంజిత = అందగిస్తున్న; మంజు = మనోజ్ఞమైన; కుంజములను = పొదరిండ్లలో;
విమల = నిర్మలమైన; రుచి = చక్కదనములు; కల్గు = ఉండు; సానుదేశముల = చదునైన కొండచరియల; అందున్ = అందు; లలిత = అందమైన; శశికాంత = చంద్రకాంత; ఘన = గొప్ప; శిలా = శిలల; తలముల = బల్లపరపుప్రాంతముల; అందున్ = అందు; లీలన్ = విలాసముగా; ఇచ్ఛా = ఇష్టమువచ్చినట్టు; విహార = సంచరించుటందు; విలోలుండు = ఆసక్తికలవాడు; అగుచున్ = ఔతు; సుందరీ = అందగత్తెల; జనములున్ = సమూహములు; కొల్వన్ = సేవించుచుండ; చూడన్ = చూడ; ఒప్పెన్ = చక్కగా ఉండెను.
భావము:
మామిళ్ళూ, నిమ్మలూ, మందారాలూ, ఖర్జూరాలూ, కర్పూరపు చెట్లూ శోభించే ఉద్యానవనాలలో; ఏలకి మాలతి మల్లె మొదలైన తీగెల పొదరిండ్లలో; తరంగాల తుంపరుల చేత మిక్కిలి చల్లనైన ఇసుక తిన్నెలపైన; మధుపానంతో మత్తిల్లిన గండుతుమ్మెదలతో నిండిన నికుంజాలలో; తళతళమెరిసే కొండచరియల మీద; చంద్రకాంత శిలావేదికలపైన; సుందరీమణులతో బలరాముడు స్వేచ్ఛగా సంచరించాడు.