దశమ స్కంధము - ఉత్తర : నృగుడు యూసరవి ల్లగుట
- ఉపకరణాలు:
"నరనాథకుల కాననము దహించుటకును-
నవనీసురులవిత్త మగ్నికీల;
జననాయకుల నిజైశ్వర్యాబ్ధి నింకింప-
బ్రాహ్మణక్షేత్రంబు బాడబంబు;
పార్థివోత్తముల సంపచ్ఛైలములఁ గూల్ప-
భూసురధనము దంభోళిధార;
జగతీవరుల కీర్తి చంద్రిక మాప వి-
ప్రోత్తము ధనము సూర్యోదయంబు;
- ఉపకరణాలు:
విప్రతతి సొమ్ముకంటెను విషము మేలు
గరళమునకును బ్రతికృతి గలదు గాని
దాని మాన్పంగ భువి నౌషధములు లేవు
గాన బ్రహ్మస్వములు గొంట గాదు పతికి.
టీకా:
నరనాథ = రాజుల; కుల = వంశములు అను; కాననమున్ = అడవిని; దహించుట = కాల్చిబూడిదచేయుట; కునున్ = కు; అవనిసురుల = విప్రుల; విత్తము = ధనము, సంపద; అగ్ని = నిప్పు; కీల = మంట; జననాయకుల = రాజుల; నిజ = స్వంత; ఐశ్వర్య = ఐశ్వర్యము అను; అబ్ధిన్ = సముద్రమును; ఇంకింపన్ = ఆవిరిచేయుటకు; బ్రాహ్మణ = విప్రుల; క్షేత్రంబు = పొలము; బాడబంబు = బడబానలము; పార్థివోత్తముల = రాజోత్తముల; సంపత్ = సంపదలు అను; శైలములన్ = పర్వతములను; కూల్పన్ = పడగొట్టుటకు; భూసుర = విప్రుల; ధనము = ధనము; దంభోళి = వజ్రాయుధము యొక్క; ధార = అంచు, పదును, వాయి; జగతీవరుల = రాజుల యొక్క; కీర్తిన్ = కీర్తి అను; చంద్రికన్ = వెన్నెలను; మాపన్ = తొలగించుటకు; విప్రోత్తము = బ్రాహ్మణశ్రేష్ఠుని; ధనము = ధనము; సూర్యోదయంబు = పొద్దుపొడుపు; విప్ర = బ్రాహ్మణ; తతి = సమూహము యొక్క; సొమ్మున్ = ధనము; కంటెను = కంటె; విషము = విషము; మేలు = మంచిది; గరళమున్ = విషమున; కున్ = నకు; ప్రతికృతి = విరుగుడు; కలదు = ఉన్నది; కాని = కాని; దానిన్ = దానిని; మాన్పంగన్ = తొలగించుటకు; భువిని = భూలోకమున; ఔషధములు = మందులు; లేవు = లేవు; కాన = కాబట్టి; బ్రహ్మస్వములు = విప్రులకు చెందినవానిని; కొంటన్ = తీసుకొనుట; కాదు = పనికిరాదు; పతి = రాజున; కిన్ = కి.
భావము:
రాజవంశం అనే అడవిని దహించే అగ్నిజ్వాల బ్రాహ్మణుల ధనం; జగపతుల ఐశ్వర్యం అనే సముద్రాన్ని ఇంకించే బడబానలం విప్రక్షేత్రం; నరనాథుల సంపద అనే పర్వతాలకు భూసురుల ధనం వజ్రాయుధం; భూపతుల కీర్తి అనే వెన్నెలను తొలగించే సూర్యోదయం విప్రుల సంపద; బ్రాహ్మణుల ధనం కంటే విషం మేలు; విషానికి విరుగుడు ఉన్నది కానీ, బ్రాహ్మణ ధనాపహరణ వలన ప్రాప్తించే పాపానికి ప్రాయశ్చిత్తం లేదు; అందుచేత, క్షత్రియులు బ్రాహ్మణుల ధనాన్ని అపహరించడం మంచిది కాదు.