పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - ఉత్తర : నృగోపాఖ్యానంబు

  •  
  •  
  •  

10.2-454.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

కూపమును నందులో నొక కొండవోలె
విపుల మగు మేని యూసరవెల్లిఁ గాంచి
చిత్తముల విస్మయం బంది త్తఱమున
దాని వెడలించు వేడుక గులుటయును.

టీకా:

ధరణీశ = రాజా; ఒక = ఒకానొక; నాడు = రోజు; హరి = కృష్ణుని; తనూజులు = కొడుకులు {తనుజుడు - తనువున పుట్టిన వాడు, పుత్రుడు}; రతీశ్వర = ప్రద్యుమ్నుడు {రతీశ్వరుడు - మాయాదేవిగా ఉన్న రతీదేవి భర్త, శ్రీకృష్ణ రుక్మిణీదేవిల కుమారుడు ప్రద్యుమ్నుడు}; సాంబ = సాంబుడు (సాంబుడు- శ్రీకృష్ణ జాంబవతి కుమారుడు); సారణ = సారణుడు (సారణుడు- వసుదేవునికి రోహిణిల కుమారుడు); చారు = చారువు (శ్రీకృష్ణ రుక్మిణీదేవిల కుమారుడు); భానులు = భానుడు(శ్రీకృష్ణ సత్యభామల కుమారుడు) లు; ఆదిగా = మొదలైన; యదు = యాదవ వంశపు; కుమార = బాలుర; ఆవలి = సమూహము; ఉద్యానవనమున్ = ఉద్యానవనమున; కున్ = కు; అతి = మిక్కిలి; వైభవమునన్ = వైభవముతో; ఏగి = వెళ్ళి; వలనొప్పన్ = యుక్తమైన విధముగా; ఇచ్ఛానువర్తులు = ఇష్టానుసారం తిరుగువారు; ఐ = అయ్యి; సుఖ = సౌఖ్యమైన; లీలన్ = విధముగా; చరియించి = సంచరించి; ఘన = అధికమైన; పిపాసలనున్ = దాహములను; చెంది = పొంది; నెఱిదప్పి = క్రమము తప్పి; సలిలమున్ = నీటిని; అన్వేషించుచు = వెతుకుతు; వేగన్ = వేగముగా, వడిగా; వచ్చుచోన్ = వస్తున్నప్పుడు; ఒక = ఒకానొక; చోటన్ = ప్రదేశమునందు; వారి = నీరు; రహిత = లేని; కూపమునున్ = నూతిని, బావిని;
అందులోన్ = దానిలో; ఒక = ఒకానొక; కొండ = కొండ; పోలెన్ = వలె; విపులము = పెద్దది; అగు = ఐన; మేని = శరీరము కల; ఊసరవెల్లిన్ = ఊసరవెల్లిని {ఊసరవెల్లి - తొండజాతి తొండకన్న పెద్దది ఐన జంతువు, ఇది రంగులు మార్చుకొనును అని ప్రతీతి}; కాంచి = చూసి; చిత్తములన్ = మనసులందు; విస్మయంబున్ = ఆశ్చర్యము; అంది = పొంది; తత్తఱమునన్ = హడావిడిగా; దానిన్ = దానిని; వెడలించు = బయటకు తీయు; వేడుకన్ = కుతూహలము; తగులుటయును = కలుగగా.

భావము:

ఓ పరీక్షన్మహారాజా! ఒకనాడు శ్రీకృష్ణుడి కుమారులు ఐన ప్రద్యుమ్నుడు, సాంబుడు, సారణుడు, చారుభానుడు మొదలైన యాదవ కుమారులు మిక్కిలి వైభవంగా ఉద్యానవనానికి వెళ్ళారు. స్వేచ్ఛగా ఆ ఉద్యానవనంలో విహరించి అలసిపోయారు. దాహం తీర్చుకోవడానికి నీటి కోసం వెదికారు. ఒకచోట, వారికి ఒక నీరు లేని పాడుబడ్డ బావి కనిపించింది. దానిలో ఉన్న పెద్దగా కొండంత ఉన్న ఊసరవెల్లిని చూసి, వారందరూ ఆశ్చర్యపోయారు. ఆ ఊసరవెల్లిని బావిలో నుంచి బయటకు తీయాలని అనుకున్నారు.