దశమ స్కంధము - ఉత్తర : రతీ ప్రద్యుమ్ను లాగమనంబు
- ఉపకరణాలు:
జలదశ్యాముఁ బ్రలంబబాహుయుగళుం జంద్రాననున్ నీల సం
కులవక్రాలకుఁ బీతవాసు ఘనవక్షున్ సింహమధ్యున్ మహో
త్పలపత్త్రేక్షణు మందహాసలలితుం బంచాయుధున్ నీరజా
క్షులు దారేమఱుపాటఁ జూచి హరి యంచుం డాఁగి రయ్యైయెడన్.
టీకా:
జలద = మేఘము వంటి; శ్యామున్ = నీలివర్ణమువాని; ప్రలంబ = మిక్కిలి వేలాడుచున్న, పొడవైన; బాహు = చేతుల; యుగళున్ = జంట కలవానిని; చంద్రా = చంద్రునివంటి; ఆననున్ = ముఖము కలవానిని; నీల = నల్లని; సంకుల = సంకీర్ణమైన, వ్యాపించిన; వక్రా = ఉంగరాలు తిరిగిన; అలకున్ = ముంగురులు కలవాడు; పీత = పచ్చని; వాసున్ = వస్త్రములు కలవాని; ఘన = పెద్ధ; వక్షున్ = రొమ్ము కలవాని; సింహ = సింహమువంటి; మధ్యున్ = నడుము కలవాని; మహా = పెద్ద; ఉత్పల = కలువ; పత్ర = రేకుల వంటి; ఈక్షణున్ = కన్నులు కలవాని; మందహాస = చిరునవ్వుచేత; లలితున్ = మనోహరున్; పంచాయుధున్ = ప్రద్యుమ్నుని {పంచయుధుడు - 1ఉన్మాదన 2తాపస 3శోషణ 4స్తంభన 5సమ్మోహనములను ఐదు (5) బాణములు కలవాడు, 1అరవిందము 2అశోకము 3శోషణ 4స్తంభన 5సమ్మోహనములను ఐదు (5) పూలబాణములు కలవాడు, మన్మథుడు}; నీరజాక్షులున్ = స్త్రీలు; తారు = తాము; ఏమఱుపాటన్ = పరాకుగా; చూచి = చూసి; హరి = కృష్ణుడే; అంచున్ = అని; డాగిరి = దాగుకొనిరి; అయ్యై = అయా; ఎడన్ = ప్రదేశములందు.
భావము:
మేఘము వంటి నీలవర్ణ దేహము; ఆజాను బాహువులు; చంద్రుని బోలిన నెమ్మొగము; వ్యాపించిన నల్లని ఉంగరాల ముంగురులు; పచ్చని వస్త్రం; విశాల వక్షఃస్థలము; సన్నని నడుము; కలువరేకుల వంటి కన్నులు; మృదువైన చిరునవ్వు గల ప్రద్యుమ్నుడిని అక్కడి స్త్రీలు ఏమరుపాటుగా చూసి, శ్రీకృష్ణుడని భ్రమించి అక్కడి కక్కడ చాటులకు చేరారు.