దశమ స్కంధము - ఉత్తర : బాణున కీశ్వర ప్రసాద లబ్ధి
- ఉపకరణాలు:
గలుగు నుద్దామ భీమ సంగ్రామ కేళి
ఘన పరాక్రమ విక్రమక్రమము గాఁగ
జరపలేనట్టి కరములు కరము దుఃఖ
కరము లగుఁ గాక సంతోషకరము లగునె?
టీకా:
హుంకార = హుమ్మనిబలంగావేయుట; కంకణ = చేతికడియాల; క్రేంకార = క్రేమ్మను శబ్దము; శింజినీ = వింటితాటి; టంకార = టమ్మను శబ్దముల; నిర్ఘోష = ధ్వనుల; సంకులంబు = కోలాహలము; చండ = భయంకరములైన; దోర్దండ = కఱ్ఱల్లాంటి చేతులందు; భాస్వత్ = ప్రకాశించుచున్న; మండలాగ్ర = కత్తుల యొక్క; ప్రకాండ = సమూహముల చేత; ఖండిత = నరకబడిన; రాజ = రాజుల; మండలంబు = సమూహముల చేత; శూల = శూలాయుధములచే; ఆహత = కొట్టబడుటచేత; క్షత = గాయములనుండి; ఉద్వేల = కారుతున్న; కీలాల = నెత్తురును; కల్లోల = యుద్ధ; కేళీ = క్రీడ యందు; సమాలోకనంబు = చూచుట; శుంభత్ = మిక్కిలి; ఉన్మద = మదము కల; కుంభి = ఏనుగుల; కుంభస్థల = కుంభస్థలములను; ధ్వంస = భేదించుటచేత; సంభూత = పుట్టిన; శౌర్య = శూరత్వము యొక్క; విజృంభణంబు = రేగుట, ఉప్పొంగుట; కలుగు = కలిగినట్టి; ఉద్దామ = గంభీరమైన; భీమ = భయంకరమైన; సంగ్రామ = యుద్ధ; కేళి = క్రీడను; ఘన = గొప్ప; పరా = శత్రువులను; ఆక్రమ = ఆక్రమించుట; విక్రమ = శూరత్వము యొక్క; క్రమము = వరుసగా; కాగన్ = కలుగునట్లు; జరపలేని = చేయలేని; అట్టి = అటువంటి; కరములున్ = చేతులు; కరము = మిక్కిలి; దుఃఖ = దుఃఖమును; కరములు = కలుగించునవి; కాక = కాకుండా; సంతోష = సంతోషమును; కరములు = కలుగించునవి; అగునె = అవుతాయా, కావు.
భావము:
దిక్కులుదద్దరిల్లే హూంకారాలు, చేతి కడియాల కణకణ ధ్వనులు, ధనుష్టంకారాలు చేసే కోలాహలంతో నిండినదీ; చండప్రచండ బాహుదండాలలో ప్రకాశించే ఖడ్గాలతో ఖండింపబడిన శత్రు రాజుల శిరస్సులు కలదీ; శూలపు పోట్లకు శరీరాల నుండి జలజల ప్రవహించే రక్తధారలతో భయంకరమైనదీ; మదించిన ఏనుగుల కుంభస్థలాలను బద్దలుకొట్టే వీరవిజృంభణం కలదీ అయిన భీకర యుద్ధరంగంలో పరాక్రమాన్ని ప్రదర్శించలేనట్టి వట్టి చేతుల వలన ఉపయోగము ఏముంటుంది చెప్పు. అలాంటి చేతులు నా వంటి వీరులకు దుఃఖము కలిగించేవి అవుతాయి కాని సంతోషము కలిగించేవి కావు కదా.