దశమ స్కంధము - ఉత్తర : రుక్మిణీదేవి విప్రలంభంబు
- ఉపకరణాలు:
కమలదళ చారు తాలవృంతమున విసరి
పొలుచు పయ్యెదఁ గుచములఁ బొందుపఱిచి
చిత్త మిగురొత్త నొయ్యన సేదఁదీర్చి
బిగియఁ గౌఁగిటఁ జేర్చి నె మ్మొగము నిమిరి.
టీకా:
కని = చూచి; సంభ్రమంబునన్ = తొట్రుపాటుతో; తనువునన్ = ఆమెదేహమునందు; తనువుగాన్ = ఆప్యాయముగా; అనువునన్ = పొందికగా; చందనంబు = మంచిగంధమును; అల్లన్ = మెల్లగా; అలది = పూసి; కన్నీరున్ = కన్నీటిని; పన్నీటన్ = పన్నీరుతో; కడిగి = శుభ్రముచేసి; కర్పూరంపు = కర్పూరము; పలుకులు = చిన్నచిన్న ముక్కలు; చెవుల = చెవుల; లోన్ = లోపలికి; పాఱన్ = వ్యాపించునట్లుగా; ఊది = ఊది; కరము = మిక్కిలి; ఒప్పన్ = చక్కగా; ముత్యాల = ముత్యాల; సరులన్ = పేటలను, దండలను; చిక్కు = చిక్కును; ఎడలించి = విడదీసి; ఉరమునన్ = వక్షస్థలమున; పొందుగా = పొందికగా; ఇరవుకొలిపి = స్థానములో నమర్చి; తిలకంబున్ = బొట్టును; నును = నున్నని; ఫాల = నొసలి; ఫలకంబు = ఫలకము; పైన్ = మీద; తీర్చి = దిద్ది; వదలిన = వీడిన; భూషణా = ఆభరణముల; అవళులున్ = వరుసలను; తొడిగి = ధరింపజేసి; కమలదళ = తామరరేకులచేత; చారు = అందమైన; తాలవృంతమునన్ = తాటాకువిసనకఱ్ఱతో; విసరి = విసిరి; పొలుచు = జారిపోయిన; పయ్యెదన్ = పైటను; కుచములన్ = స్తనములపై; పొందుపరచి = సర్దిపెట్టి; చిత్తము = మనస్సు; ఇగురొత్తన్ = వికాసము నొందునట్లు; ఒయ్యనన్ = తిన్నగా; సేదదీర్చి = బడలిక పోగొట్టి; బిగియన్ = గట్టిగా; కౌగిటన్ = కౌగిలిలో; చేర్చి = అదుముకొని; నెఱి = నిండు; మొగమున్ = ముఖమును; నిమిరి = నిమిరి.
భావము:
శ్రీకృష్ణుడు వేగిరంగా ఆమె దేహానికి బాగా మంచిగంధం పూశాడు. కర్పూరపు పలుకుల్ని చెవులలో ఊదాడు. పన్నీటితో కన్నీటిని కడిగాడు. ముత్యాల మాలల చిక్కు తీసి వక్షస్థలం మీద సరిచేసాడు. ముఖాన తిలకం సరిదిద్దాడు. జారిపోయిన భూషణాలను అన్నిటినీ చక్క చేసాడు. తామరరేకుల విసనకఱ్ఱతో విసిరాడు. పైటను సరిచేసాడు. ముఖం నిమిరాడు. గట్టిగా కౌగలించుకుని సేదదీర్చి హృదయానందం కలిగించాడు.