పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - ఉత్తర : సత్యభామ యుద్ధంబు

  •  
  •  
  •  

10.2-178-మ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

రుఁ జూచున్ వరుఁ జూచు నొంప నలరింపన్, రోషరాగోదయా
వితభ్రూకుటి మందహాసములతో వీరంబు శృంగారమున్
గం; గన్నులఁ గెంపు సొంపుఁ బరఁగం జండాస్త్రసందోహమున్
సాలోక సమూహమున్ నెఱపుచుం, జంద్రాస్య హేలాగతిన్.

టీకా:

పరున్ = శత్రువును; చూచున్ = యత్నించును; వరున్ = పెనిమిటిని; చూచున్ = యత్నించును; ఒంపన్ = నొప్పింపవలెనని; అలరింపన్ = సంతోషపెట్టవలెనని; రోష = కోపము యొక్క; రాగ = అనురాగము యొక్క; ఉదయ = పుట్టుకలచేత; అవిరత = అవిశ్రాంతమైన; భృకుటి = బొమముడితోను; మందహాసముల = చిరునవ్వుల; తోన్ = తోటి; వీరంబున్ = వీర రసము; శృంగారమున్ = శృంగార రసము; జరగన్ = వర్తించగా; కన్నులన్ = కళ్ళు యందు; కెంపు = ఎఱ్ఱదనము; సొంపు = మనోజ్ఞత; పరగన్ = వ్యాపించగా; చండ = తీక్షణమైన, చురుకైన; అస్త్ర = అస్త్రముల {అస్త్రము - మంత్రములచేత యంత్రములచేత ప్రయోగింప బడెడి ఆయుధములు, శస్త్రములు - సామాన్యమైన ఆయుధములు (కత్తి, గద, బాణము మొ.)}; సందోహమున్ = సమూహము; సరస = రసవంతములైన; ఆలోక = చూపుల; సమూహమున్ = సమూహము; నెఱపుచున్ = ప్రసరించుచు; చంద్రాస్య = ఇందువదన {చంద్రాస్య - చంద్రుని వంటి మోము కలామె, స్త్రీ}; హేలా = విలాసమయమైన; గతిన్ = విధముగా.

భావము:

చంద్రముఖి సత్యభామ ఒక ప్రక్క కోపంతో కనుబొమలు ముడివేసి వీరత్వం మూర్తీభవించినట్లు కను లెఱ్ఱచేసి, వాడి బాణాలను ప్రయోగిస్తూ శత్రువు నరకాసురుడిని నొప్పిస్తోంది; మరొక ప్రక్క అనురాగంతో మందహాసం చేస్తూ శృంగారం ఆకారం దాల్చినట్లు సొంపైన కన్నులతో సరసపు చూపులు ప్రసరిస్తూ ప్రియుడైన శ్రీకృష్ణుడిని మెప్పిస్తోంది.