పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - ఉత్తర : ప్రద్యుమ్న జన్మంబు

  •  
  •  
  •  

10.2-10.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

మునుల తాలిమి కెవ్వఁడు ముల్లు సూపు
గల మగువల నెవ్వండు రులుకొలుపు?
గుసుమధనువున నెవ్వండు గొను విజయము
చిగురువాలున నెవ్వండు సిక్కువఱుచు?"

టీకా:

చక్కని = చక్కటి; వారల = వారియొక్క; చక్కదనంబున్ = అందమున; కున్ = కు; ఉపమింపన్ = పోలిక చెప్పుటకు; ఎవ్వండు = ఎవరు; యోగ్యుడు = తగినవాడు; అయ్యెన్ = అయి ఉండెను; మిక్కిలి = మిక్కుటమైన; తపమునన్ = తపస్సుచేత; మెఱయున్ = ప్రకాశించునట్టి; అంబిక = పార్వతీదేవి; కున్ = కు; ఐ = కోసము; శంకరున్ = శివుని; ఎవ్వండు = ఎవరు; సగముచేసెన్ = అర్థనారీశ్వరునిచేసెను {సగముచేసె - అర్థ దేహము కలవానిగా చేసెను, అర్థనారీశ్వరునిగ చేసెను}; బ్రహ్మత్వమునున్ = బ్రహ్మఅధికారస్థానము; పొంది = పొంది; పరగు = ప్రసిద్ధిపొందినవాడు; విధాతను = బ్రహ్మదేవుని; వాణి = సరస్వతీ దేవి; కై = కోసము; ఎవ్వడు = ఎవరు; వావి = వావివరుసలు; చెఱిచెన్ = చెడిపోవునట్లు చేసెను; వేయి = వెయ్యి; డాగుల = గుర్తులు, మరకలు; తోడి = తోటి; విబుధలోకేశుని = ఇంద్రుని {విబుధలోకేశుడు - దేవతల ప్రభువు, ఇంద్రుడు}; మూర్తి = ఆకారమున; కిన్ = కు; ఎవ్వడు = ఎవరు; మూలము = ముఖ్యకారణము; అయ్యెన్ = అయ్యెను; మునుల = ఋషుల యొక్క; తాలిమి = ధైర్యము; కిన్ = కి; ఎవ్వడు = ఎవరు; ముల్లుచూపున్ = బాధించునో; మగల = పురుషుల; మగువలన్ = స్త్రీలను; ఎవ్వండు = ఎవరు; మరులు = మోహములు; కొలుపున్ = కలిగించును; కుసుమ = పూల; ధనువున్ = విల్లుచేత; ఎవ్వండు = ఎవరు; కొను = పొందునో; విజయమున్ = గెలుచుటను; చిగురు = చిగురుటాకులనెడి; వాలున్ = కత్తితో; ఎవ్వండు = ఎవరు; చిక్కుపఱచు = చీకాకుపెట్టునో(లోకులను).

భావము:

“సౌందర్యవంతుల అందచందాలను వర్ణించేందుకు ఉపమానంగా చెప్పడానికి తగినవాడూ; తపోనిష్ఠతో విరాజిల్లే పరమేశ్వరుడిని పార్వతీదేవి కోసం అర్ధనారీశ్వరుణ్ణి చేసినవాడూ; బ్రహ్మతేజస్సుతో విలసిల్లే బ్రహ్మదేవుణ్ణి సరస్వతీదేవికోసం వావివరుసలు మరచిపోయేలా గావించినవాడూ; దేవేంద్రుని వేయికళ్ళ వేల్పుగా నిలిపినవాడూ; మునీంద్రుల ధైర్యాన్ని సైతం చెదరగొట్టగల వాడూ; స్త్రీపురుషుల కొకరిపై మరొకరికి ప్రేమభవం కల్గించేవాడూ; చెరకువింటితో ప్రపంచాన్ని జయించగలిగినవాడూ; చిగురుటాకు అనే బాకుతో లోకులను చీకాకుపరచి, చిక్కులపాలు చేసేవాడూ ఎవరంటే, ఈ మన్మథుడే అయిన ప్రద్యుమ్నుడే.”