దశమ స్కంధము - పూర్వ : ప్రలంబాసుర వధ
- ఉపకరణాలు:
గురుశైలేంద్ర సమాన భారుఁ డగు నా గోపాలకున్ మోవలే
క రయోద్రేకము మాని దైత్యుఁడు నరాకారంబు జాలించి భీ
కర దైత్యాకృతి నేగె హేమకటకాకల్పంబుతో రాముతో
మురు వొప్పంగఁ దటిల్లతేందుయుత జీమూతంబు చందంబునన్.
టీకా:
గురు = పెద్ద; శైల = పర్వతములలో; ఇంద్ర = శ్రేష్ఠ మైనదానితో; సమాన = సరితూగెడి; భారుండు = బరువు కలవాడు; అగున్ = ఐన; ఆ = ఆ యొక్క; గోపాలకున్ = గొల్లవానిని; మోవలేక = మోయలేనివాడై; రయోద్రేకమున్ = మిక్కిలి వడిగా పోవుట; మాని = వదలిపెట్టి; దైత్యుడు = రాక్షసుడు; నర = మానవుని; ఆకారంబున్ = స్వరూపమును; చాలించి = వదలిపెట్టి; భీకర = భయంకరమైన; దైత్య = రాక్షసుని; ఆకృతిన్ = స్వరూపముతో; ఏగెన్ = వెళ్ళెను; హేమ = బంగార; కటక = కడియముల యొక్క; ఆకల్పంబు = అలంకారము; తోన్ = తోటి; రాము = బలరాముని; తోన్ = తోటి; మురువు = గర్వము; ఒప్పంగ = మెరయునట్లుగా; తటిల్లత = మెరుపుతీగ; ఇందు = చంద్రుడితో; యుత = కూడిన; జీమూతంబు = మేఘము; చందంబునన్ = వలె.
భావము:
పెద్ద పర్వతరాజం అంత బరువు ఉన్న ఆ బలరాముణ్ణి మోయలేక, గమన వేగం తగ్గించాడు. ఆ రాక్షసుడు మానవ రూపం విడిచి తన అతి భీకరమైన అసురాకారం ధరించి గర్వము అతిశయించగా బలరాముడిని తీసుకు పోసాగాడు. తెల్లని బలరాముడిని అలా మోసుకుని వెడుతున్న నిశాచరుడు, మెరుపులతో మిలమిలలాడే చందమామను పొదివి యున్న కారుమబ్బులా ప్రకాశిస్తున్నాడు.