పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - పూర్వ : గ్రీష్మఋతు వర్ణనము

  •  
  •  
  •  

10.1-717.1-ఆ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

రులఁ గుసుమ చయము ళములతో వాడె;
మిథునకోటికి రతి మెండు దోఁచె;
ఖిలజంతుభీష్మమైన గ్రీష్మము రాకఁ
గీలి యడవులందుఁ గేలి సలిపె.

టీకా:

దినములు = పగళ్ళు; అంతకంతకు = అంతటంతటికి; దీర్ఘంబులు = పెద్దవి; ఐ = అగుచు; ఉండన్ = ఉండగా; దిననాథుడు = సూర్యుడు {దిననాథుడు - పగళ్ళకు అధిపతి, సూర్యుడు}; ఉత్తరదిశ = ఉత్తరపువైపు, ఉత్తరాయణమున; చరించెన్ = తిరుగసాగెను; నాటినాటికి = రోజురోజుకి; ఎండ = ఎండ; నవ్యము = కొత్తది; ఐ = అయ్యి; ఖరము = తీక్షణము; అయ్యెన్ = అయినది; వెచ్చని = వేడి; గాడ్పులు = ఉష్ణవాయువులు; విసరన్ = వీచుట; చొచ్చెన్ = మొదలిడెను; మేదినీరేణువు = ధూళిధూసరితములు; మింటన్ = ఆకాశమునందు; సంకులము = రేగినవి; అయ్యెన్ = అయినవి; ఏఱులున్ = కాలువలు; కొలకులున్ = చెరువులు; ఇగిరి = ఎండి; పోయినవి = పోయినవి; పానీయశాలలన్ = మంచినీటి పందిరుల లందు; పథిక = బాటసారులు; సంఘము = సమూహము; నిల్చెన్ = నిలబడిపోతుంటిరి; చప్పరంబులన్ = మంచెపట్టు లందు; భోగి = పాముల; చయమున్ = సమూహములు; డాగి = దాగుకొనెను; తరులన్ = చెట్ల; కుసుమ = పూల.
చయమున్ = గుత్తులు; దళముల = పూరేకుల; తోన్ = తోటి; వాడెన్ = వాడిపోయినవి; మిథున = దంపతుల; కోటి = సమూహములు; కిన్ = కు; రతి = భోగము లందు; మెండు = అధిక్యము; తోచెన్ = కనిపించసాగెను; అఖిల = సమస్తమైన; జీవులకు = జంతువులకు; భీష్మము = భయంకరమైనది; ఐన = అయిన; గ్రీష్మము = గ్రీష్మఋతువు; రాకన్ = వచ్చినప్పుడు; కీలి = అగ్నిదేవుడు; అడవుల = అడవుల; అందున్ = లో; కేలి = క్రీడగా; సలిపెన్ = గడిపెను.

భావము:

అలా గ్రీష్మ ఋతువు రావడంతో పగటి సమయాలు అంతకంతకూ పెరుగుతూ ఉన్నాయి. సూర్యుడు ఉత్తర దిక్కు వైపు సంచరిస్తున్నాడు. ఎండ రోజు రోజుకి తీక్షణం అవుతోంది. వేడి గాడ్పులు విసురుతున్నాయి. భూమి నుండి లేచిన ధూళిరేణువులు గాలిలో ఆకాశమంతా వ్యాపించాయి. సెలయేళ్ళలో కొలనులో నీళ్ళు ఇగిరిపోయాయి. చలివేంద్రశాలలో బాటసారులు చేరుతున్నారు. పాములు ఎండలు భరించలేక పొదలలో దూరిపోయాయి. చెట్లు పూలు ఆకులతో సహా మాడిపోయాయి. సర్వజీవులకూ భయంకరమైన గ్రీష్మ ఋతువు రావడంతో అగ్నిదేవుడు అడవులతో ఆడుకోసాగాడు.