దశమ స్కంధము - పూర్వ : కాళిందిలో దూకుట
- ఉపకరణాలు:
భూరి మహాప్రతాప పరిపూర్ణ భయంకర గోపబాల కం
ఠీరవ పాత వేగ వికటీకృత దుర్విషభీషణోర్మి సం
పూరితమై వడిం గలఁగి పొంగి ధనుశ్శతమాత్ర భాగ వి
స్తారము బొందె న మ్మడుఁగు తప్తపయఃకణ బుద్బుదోగ్రమై.
టీకా:
భూరి = అతి అధికమైన; మహా = గొప్ప; ప్రతాప = తేజస్సుచే; పరిపూర్ణ = నిండి యున్న; భయంకర = భీకరమైన; గోప = యాదవ; బాల = బాలు డనెడి; కంఠీరవ = సింహము {కంఠీరవము - భీకరమైన కంఠధ్వని కలది, సింహము}; పాత = పడుట యొక్క; వేగ = వడిచేత; వికటీకృత = తుళ్ళింపబడిన; దుః= చెడ్డ; విష = విషముతోటి; భీషణ = భయంకరమైన; ఊర్మి = అలలచేత; సంపూరితము = పూర్తిగా నిండినది; ఐ = అయ్యి; వడిన్ = శీఘ్రముగా; కలగి = చలించి; పొంగి = పైకి ఉబికి; ధనుః = విల్లులు; శత = నూటింటి యంత; మాత్ర = కొలదికల; భాగ = ప్రదేశము; విస్తారమున్ = విస్తరించుటను; పొందెన్ = పొందినది; ఆ = ఆ యొక్క; మడుగు = హ్రదము; తప్త = కాచబడిన; పయః = నీటి; కణ = బిందువులు; బుద్బుద = బుడగలతోను; ఉగ్రము = భయంకరమైనది; ఐ = అయ్యి.
భావము:
మిక్కిలి గొప్ప ప్రతాపంతో నిండిన భీకరమైన సింహకిశోరం లాంటి ఆ గొల్లపిల్లాడు గభాలున దూకాడు. ఆ విపరీత వేగానికి ఆ సరస్సు దుర్విషంతో కూడిన భీకరమైన అలలుతో నిండి, వడితో కలచివేయబడింది. నీళ్ళు వికట నృత్యం చేస్తు పొంగిన కుత కుతలాడుతున్న నీటి బుడగలు నూరు ధనుస్సుల మేర భీకరంగా విస్తరించాయి.