దశమ స్కంధము - పూర్వ : ఆవుల మేపుచు విహరించుట
- ఉపకరణాలు:
నఖిల లోకములకు నాశ్రయుండగు ధీరుఁ
డలసి తరులనీడ నాశ్రయించు
యాగభాగచయము లాహరించు మహాత్ముఁ
డడవిలోని ఫలము లాహరించు
టీకా:
వేదాంత = ఉపనిషత్తు లందు చెప్పబడెడి {వేదాంతవీధులు - శో. బ్రహ్మానారాయణః శివశ్చ నారాయణః శక్రశ్చ నారాయణః సర్వం నారాయణః నిష్కళంకో నిరంజనో నిర్వికారో నిరాకారో శుద్ధై కో నారాయణఃనద్వితీయోస్థి (నారయణోపనిషత్తు) వంటి ప్రతిపాదనల మార్గములు}; వీధులన్ = మార్గములందు; విహరించు = సంచరించెడి; విన్నాణి = బహునేర్పరి; విహరించున్ = తిరుగును; కాంతార = అటవీ; వీధుల్ = దారుల; అందున్ = లో; ఫణిరాజ = ఆదిశేషుడు అనెడి; శయ్య = పాన్పు; పై = మీద; పవ్వళించు = పడుకొనెడి; సుఖ = సుఖమును; భోగి = అనుభవించెడి భోగ పురుషుడు; పల్లవ = చిగురుటాకుల; శయ్యలన్ = పక్కలమీద; పవ్వళించున్ = పడుకొనును; గురు = గొప్ప, త్రిలోకాచార్యులైన; యోగి = నారదాది మహర్షుల; మానస = మనసులు అనెడి; గుహలన్ = గుహలలో; క్రుమ్మరు = సంచరించెడి; మేటి = అతి గొప్పవాడు; క్రుమ్మరు = మెలగును; అద్రీంద్ర = గొప్పపర్వతముల; గుహల = గుహల; లోనన్ = అందు; కమల = చిఛ్చక్తి యైన లక్ష్మీదేవి; తోడన్ = తోటి; పెనంగి = కూడి; కడు = మిక్కిలి; డయ్యు = అలసెడి; చతురుడు = నేర్పరి; ఆభీర = గొల్ల; జనుల = వారి; తోడన్ = తోటి; పెనగి = కలసితిరిగి; డయ్యున్ = అలసిపోవును; అఖిల = సమస్తమైన చతుర్దశ.
లోకముల్ = లోకముల; కున్ = కు; ఆశ్రయుండు = శరణ మిచ్చెడి వాడు; అగు = ఐన; ధీరుడు = ధైర్యశాలి; అలసి = బడలిక పొంది; తరుల = చెట్ల; నీడన్ = నీడను; ఆశ్రయించున్ = చేరును; యాగభాగ = హవిర్భాగములు; చయమున్ = అన్నిటిని; ఆహరించు = గ్రహించెడి; మహాత్ముడు = పరమాత్ముడు; అడవి = అరణ్యము; లోని = అందలి; ఫలములు = పండ్లను; ఆహరించు = తినును.
భావము:
వేదాంత వీధులలో విహరించే విన్నాణి, ఈ నాడు విపిన వీధులలో విహరిస్తూ ఉన్నాడు. మృదువైన ఆదిశేషుడు అనే శయ్యపై పవళించే పరమ భోగి, ఇప్పుడు చిగురాకు ప్రక్కల మీద పవళిస్తూ ఉన్నాడు. గొప్ప యోగుల అంతరంగాల లోపల సంచరిస్తూ ఉండే మహానుభావుడు, ఇక్కడ కొండగుహలలో తిరుగుతూ ఉన్నాడు. లక్ష్మీదేవితో క్రీడించి అలసిపోయే చతురుడు ఇవాళ గోపబాలురతో ఆడిపాడి అలసిపోతున్నాడు. సర్వ లోకాలకూ ఆశ్రయమిచ్చి కాపాడే ధీరుడు, ఈ రోజు అలసిపోయి విశ్రాంతికై చెట్ల నీడలను ఆశ్రయిస్తున్నాడు. మహామునీంద్రుల యజ్ఞాల లోని హవిర్భాగాలను భుజించే భగవంతుడు, అడవిలో కాయలు పండ్లు తింటున్నాడు.