దశమ స్కంధము - పూర్వ : ఆలకదుపుల మేప బోవుట
- ఉపకరణాలు:
నీవు వింద వనుచు నిర్మలసూక్తులు
పలుకుచున్న విచటఁ బరభృతములు
నేఁడు విపినచరులు నీవు విచ్చేసిన
ధన్యులైరి గాదె తలఁచి చూడ.
టీకా:
నిఖిల = సర్వమును; పావనము = పరిశుద్ధముగా చేయునది; ఐన = అయిన; నీ = నీ యొక్క; కీర్తిన్ = యశస్సును; పాడుచున్ = కీర్తించుచు; ఈ = ఈ; తుమ్మెదలు = తుమ్మెదలు; వెంటన్ = కూడా; ఏగుదెంచెన్ = వచ్చినవి; అడవి = అరణ్యము; లోన్ = అందు; గూఢుండవు = రహస్యముగా మెలగువాడవు; ఐన = అయిన; ఈశుడవు = భగవంతుడవు; అని = అని; ముసరి = మూగి; కొల్వగన్ = సేవించుటకు; వచ్చెన్ = వచ్చినవి; ముని = ఋషుల; గణంబున్ = అందరును; నీల = నల్లని; అంబరము = బట్టల; తోడి = తోనున్న; నీవు = నీవు; జీమూతమవు = మేఘమవు; అని = అని; నీలకంఠంబులు = నెమళ్ళు; ఆడన్ = నాట్యము చేయుటను; తొడగెన్ = ఆరంభించినవి; ప్రియము = ఇష్టము; తోన్ = తోటి; చూచు = చూసెడి; గోపికల = గొల్లపడుచుల; చందంబునన్ = పగిదిని; నినున్ = నిన్ను; చూచెన్ = చూచుచున్నవి; అదె = అదిగో; హరిణీ = ఆడుజింకల; చయంబు = సమూహము.
నీవున్ = నీవు; విందవు = చుట్టమవు; అనుచున్ = అనుచు; నిర్మల = శుద్ధమైన; సూక్తులున్ = మంచిమాటలను; పలుకుచున్నవి = పలుకుచున్నవి; ఇచటన్ = ఇక్కడ; పరభృతములు = కోయిలలు; నేడు = ఇవాళ; విపినచరులు = అడవిలోసంచరించెడివారు; నీవున్ = నీవు; విచ్చేసినన్ = రాగా; ధన్యులు = కృతార్థులు; ఐరి = అయినారు; కదే = కదా, అవును; తలచి = విచారించి; చూడన్ = చూసినచో.
భావము:
ఈ తుమ్మెదలు, సర్వులను పావనం చేయగల నీ కీర్తిని గానం చేస్తూ నీ వెనుకనే ఎగిరివస్తూ ఉన్నాయి. ఈ ఋషిపక్షులు నీవు ఈ అరణ్యంలో రహస్యంగా ఉన్న ఈశ్వరుడవు అని గుమికూడి నిన్ను సేవించడానికి వస్తూ ఉన్నాయి. నల్లని వస్త్రం ధరించిన నిన్ను చూసి మేఘము అనుకుని నెమళ్ళు నాట్యం చేస్తున్నాయి. గోపికలు నిన్ను ప్రేమతో చూస్తునట్లు ఈ ఆడలేళ్ళు, నిన్ను అనురాగంతో చూస్తున్నాయి. నీవు తమ అతిధివని కోకిలలు నీకు రాగయుక్తంగా స్వాగతం పాడుతున్నాయి. ఇవాళ నీ రాక చేత ఇక్కడ ఉండే వనచరులు అందరూ ధన్యులయ్యారు.