దశమ స్కంధము - పూర్వ : దేవకీ వసుదేవుల చెరసాల
- ఉపకరణాలు:
మఱియును బాణ భౌమ మాగధ మహాశన కేశి ధేనుక బక ప్రలంబ తృణావర్త చాణూర ముష్టి కారిష్ట ద్వివిధ పూతనాది సహాయ సమేతుండై కంసుండు కదనంబున మదంబు లడంచిన వదనంబులు వంచికొని, సదనంబులు విడిచి యదవలై, యదువులు, పదవులు వదలి నిషధ కురు కోసల విదేహ విదర్భ కేకయ పాంచాల సాల్వ దేశంబులుఁ జొచ్చిరి; మచ్చరంబులు విడిచి కొందరు కంసునిం గొలిచి నిలిచి; రంత.
టీకా:
మఱియును = ఇంకను; బాణ = బాణుడు; భౌమ = భౌముడు; మాగధ = మాగధుడు; మహాశన = మహాశనుడు; కేశి = కేశి; ధేనుక = ధేనుకుడు; బక = బకుడు; ప్రలంబ = ప్రలంబుడు; తృణావర్త = తృణావర్తుడు; చాణూర = చాణూరుడు; ముష్టిక = ముష్టికుడు; అరిష్ట = అరిష్టుడు; ద్వివిధ = ద్వివిధుడు; పూతన = పూతన; ఆది = మున్నగువారి; సహాయ = సహాయములు; సమేతుండు = కలిగినవాడు; ఐ = అయ్యి; కంసుండు = కంసుడు; కదనంబునన్ = యుద్ధములలో; మదంబులడంచినన్ = ఓడించగా; వదనంబులు = మోములు; వంచికొని = వంచుకొని; సదనంబులు = నివాసములు; విడిచి = వదలి; అదవలు = వలసపోవువారు; ఐ = అయ్యి; యదువులు = యాదవులు; పదవులు = అధికారములను; వదలి = వదలిపెట్టి; నిషధ = నిషధ; కురు = కురు; కోసల = కోసల; విదేహ = విదేహ; విదర్భ = విదర్భ; కేకయ = కేకయ; పాంచాల = పాంచాల; సాల్వ = సాల్వ; దేశంబులున్ = రాజ్యములను; చొచ్చిరి = చేరిరి; మచ్చరంబులు = పగలు; విడిచి = మాని; కొందరు = కొంతమంది; కంసునిన్ = కంసుని; కొలిచి = సేవించుచు; నిలిచిరి = ఆగిపోయిరి; అంత = అప్పుడు.
భావము:
ఇలా రాజ్యాన్ని ఆక్రమించిన కంసుడు అనేకులైన రాక్షసులను అనుచరులుగా కూడకట్టుకున్నాడు. బాణుడు, భౌముడు, మాగధుడూ, మహాశనుడూ, కేశి, ధేనుకుడు, బకుడు, ప్రలంబుడు, తృణావర్తుడు, చాణూరుడు, ముష్టికుడు అరిష్టుడు ద్వివిదుడు పూతన మొదలైన రాక్షసులను కలుపుకున్నవాడై యుద్ధాలు చేసి యాదవులను ఓడించాడు. ఓడిపోయినవాళ్ళు అవమానంతో తమ ఇండ్లు వదలి పదవులు వదలి దీనులై నిషధ, కురు, కోసల, విదేహ, విదర్భ, కేకయ, పాంచాల, సాల్వ దేశాలు పట్టిపోయారు. కొందరు మాత్రం కంసుని సేవిస్తూ మధురలో ఉండిపోయారు.