పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - పూర్వ : గుహ్యకులు కృష్ణుని పొగడుట

  •  
  •  
  •  

10.1-405-సీ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ల్లభూతంబుల కింద్రియాహంకృతి-
ప్రాణంబులకు నధితివి నీవ;
ప్రకృతియుఁ బ్రకృతిసంవమహత్తును నీవ-
వీని కన్నిటికిని విభుఁడ వీవ;
ప్రాకృతగుణవికాములఁ బొందక పూర్వ-
సిద్దుఁడ వగు నిన్నుఁ జింత జేయ
గుణయుతుం డోపునే? గుణహీన! నీ యంద-
ల గుణంబుల నీవ ప్పఁబడుదు;

10.1-405.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

మొదల నెవ్వని యవతారములు శరీరు
లందు సరిదొడ్డు లేని వీర్యముల దనువు
డర జన్మించి వారల యందుఁ జిక్క;
ట్టి పరమేశ! మ్రొక్కెద య్య! నీకు.

టీకా:

ఎల్ల = సకల; భూతంబుల = ప్రాణుల, భూమ్యాది {పంచభూతములు – భూమి, నీరు, వాయువు, తేజస్సు, ఆకాశము అనే అయిదు}; కిన్ = కు; ఇంద్రియ = ఙ్ఞానకర్మేంద్రియములు {చతుర్దశేంద్రియములు - ఐదు ఙ్ఞానేంద్రియములు (కన్ను ముక్కు చెవి నాలుక చర్మము) ఐదు కర్మేంద్రియములు (కాళ్ళు చేతులు నోరు గుహ్యేంద్రియము గుదము) నాలుగు అంతరింద్రియములు (మనస్సు బుద్ధి చిత్తము ఆహంకారము)}; అహంకృతి = అహంకారము; ప్రాణంబుల్ = పంచప్రాణముల {పంచప్రాణములు - 1ప్రాణము 2అపానము 3సమానము 4ఉదానము 5వ్యానము}; కున్ = కు; అధిపతివి = ప్రభువువి; నీవ = నీవుమాత్రమే; ప్రకృతియు = అవ్యక్తము, మాయ; ప్రకృతి = ప్రకృతివలన; సంభవ = పుట్టిన; మహత్తును = మహత్తు; నీవ = నీవె; వీటి = వీని; కిన్ = కి; అన్నిటికిని = అన్నింటికి; విభుడవు = అధిపతివి; ఈవ = నీవె; ప్రాకృత = ప్రకృతిసంబంధమైన; గుణ = త్రిగుణములను {త్రిగుణముల - శాంత ఘోర మూఢవృత్తులు గల సత్త్వరస్తమోగుణములు}; వికారములన్ = షడ్వికారములను {షడ్వికారములు - 1పుట్టుట 2పెరుగుట 3ముదియుట 4ఫలించుట 5చిక్కుట 6చచ్చుట}; పొందక = చెందకుండగ; పూర్వ = ఈ సృష్టికి పూర్వమే; సిద్ధుడవు = స్వప్రాకాశము కలవాడవు; నిన్నున్ = నిన్ను; చింతచేయ = భావింప; గుణయుతుండు = త్రిగుణములతో కూడినవాడు; ఓపునే = శక్తి కలవా డగునే, కాడు; గుణహీన = త్రిగుణాతీత; నీ = నీ; అందన్ = లోపలనే; కల = ఉన్నట్టి; గుణంబులన్ = త్రిగుణములచేత; నీవ = నీవే; కప్పబడుదువు = మరుగునపడెదవు.
మొదలన్ = ఆది అందు; ఎవ్వని = ఎవని యొక్క; అవతారములు = అవతారములు; శరీరులు = ప్రాణుల; అందున్ = అందు; సరిదొడ్డులోని = సాటిలేని; వీర్యముల = పరాక్రమములు; తనువులున్ = దేహములు; అడరన్ = వర్ధిల్లుచుండగా; జన్మించి = పుట్టి; వారి = ఆదేహధారుల; అందున్ = ఎడల; చిక్కవు = తగుల్కొనవు; అట్టి = అటువంటి; పరమేశ = సర్వోత్కృష్ట భగవంతుడా; మ్రొక్కెదము = నమస్కరించెదము; అయ్య = తండ్రి; నీ = నీ; కున్ = కు.

భావము:

సకల జీవరాశులకు, పంచభూతములు, చతుర్దశదశ ఇంద్రియములు, అహంకారము, పంచప్రాణములు సమస్తమునకు అధిపతివి; ప్రకృతీ నీవే, దానినుండి పుట్టిన మహత్తూ నీవే; అయినా వీటికి వేటికినీ అందకుండా అన్నిటిపైన ఉండే అధిపతివి నీవే; ప్రకృతి గుణాలు, నీలో ఏమార్పును కలిగించలేవు. నీలోంచే అవి పుట్టుకు వస్తాయి. సృష్టికి పూర్వంనుండి స్వయం ప్రకాశము కలవాడవు. ఇక గుణాలతో ఆవరింపబడినవాడు నిన్ను గూర్చి ఎలా ధ్యానం చేయగలడు? నీకు ఏ గుణాలూ లేవు; నీ నుండి గుణాలు వస్తూ ఉంటాయి; వాటిచేత కప్పబడి రహస్యంగా దాగి ఉంటావు; శరీరం ధరించిన వీరెవ్వరూ నీ అవతార వైభవాలకి సాటిరారు; నీ రూపాలు వేరు, వీళ్ళరూపాలు వేరు; ఈ జీవులంతా నీ తేజస్సుతో శరీరాలు ధరించి పుడతారు; కనుక వీళ్ళకి అంతుపట్టవు. అటువంటి పరమపురుష! నీకు నమస్కారం చేస్తున్నాము.