దశమ స్కంధము - పూర్వ : వసుదేవుని ధర్మబోధ
- ఉపకరణాలు:
వెంటవచ్చు కర్మవిసరంబు; మును మేలు
కన్నవేళ నరుడు గన్న విన్న
తలఁపఁబడిన కార్యతంత్రంబు కలలోనఁ
బాడితోడఁ గానఁబడిన యట్లు.
టీకా:
మేనితోడన్ = పాంచభౌతికశరీరముతోటే; పుట్టున్ = సిద్ధమగును; మృత్యువు = మరణము; జనుల్ = సకలప్రాణుల; కున్ = కు; నెల్లిన్ = రేపైనా; నేడైనా = ఈరోజైనా; నూఱేండ్లు = వందసంవత్సరముల; కున్ = కు; ఐనన్ = అయినను; తెల్లంబు = స్పష్టమైనది, తప్పనిది; మృత్యువు = మరణము; దేహంబున్ = శరీరము; పంచతన్ = పంచభూతాలలో కలయుట; అందన్ = పొందగానే; కర్మా = తన పుణ్య పాపములకు; అనుగుడు = అనుగుణంగ పొందినవాడు; ఐ = అయ్యి; శరీరి = శరీరములో నుండె జీవుడు; మాఱు = వేరొక {మాఱుదేహము - భోగసాధనమైన దేవ నర పశు పక్షి మృగాది భౌతిక రూపము}; దేహమున్ = శరీరమును; ఊది = చేపట్టి; మఱి = మరి; తొంటి = మునుపటి; దేహంబున్ = శరీరమును; పాయునున్ = విడుచును; తన = తన యొక్క; పూర్వ = ముందరి; భాగము = భాగమును; ఎత్తి = పైకెత్తి; వేఱొంటి = ఇంకొక గడ్డిపోచ; పైన్ = మీద; పెట్టి = ఆన్చి; వెనుక = వెనుకటి; భాగంబున్ = భాగమును; ఎత్తన్ = ఎత్తుటకు; గమకించున్ = యత్నించు; తృణజలూకయును = గడ్డిజలగ; పోలన్ = వలెనే.
వెంట = కూడాపడి; వచ్చున్ = వచ్చును; కర్మ = సంచితకర్మముల; విసరంబు = సమూహము; మును = ముందుగా; మేలుకన్న = మెళకువగా నున్న; వేళన్ = సమయము నందు; నరుడు = మానవుడు; కన్న = చూసినవి; విన్న = విన్నవి; తలపబడిన = అనుకొన్నవి (ఐన); కార్య = పనుల నడకలు; కల = స్వప్నము; లోనన్ = అందు; పాడిన్ = ఒక క్రమమ; తోడన్ = తోటి; కనబడిన = కనబడ్డ; అట్ల = విధముగ.
భావము:
జన్మము ఎత్తినవారికి ఆ శరీరం తోపాటే మృత్యువు కూడా పుట్టి ఉంటుంది. నేడో రేపో నూరేళ్ళకైనా మృత్యువు తప్పదు. మరణించడం అంటే శరీరం పంచభూతాలలో కలసిపోవడమే. ఆకుపురుగును చూడు శరీరం ముందు భాగం ఎత్తి మరోచోట పెట్టి వెనుకభాగం ఎత్తి ముందుకు లాక్కుంటుంది కదా. అలాగే శరీరం ధరించిన జీవుడు తన కర్మను అనుసరించి మరొక దేహం ఏర్పాటు చేసుకుని మరి ఉన్నశరీరం విడిచిపెడతాడు. మనకు మెలుకవగా ఉన్నప్పుడు మానవుడు చూచినవి విన్నవి ఆలోచించినవి అయిన పనులు కలలో చక్కగా కనపడినట్లు శరీరం విడువగానే కర్మవాసనలన్నీ ఆ జీవి వెంటవస్తాయి.