దశమ స్కంధము - పూర్వ : పూతన కృష్ణునికి పాలిచ్చుట
- ఉపకరణాలు:
"వనితా! ముట్టకు మమ్మ; చన్ను గుడుపన్వల్దమ్మ; నీ చన్నుమా
తనయుం డొల్లఁడు; వాసి పొ"మ్మని యశోదా రోహిణుల్ జీరఁ, గై
కొన, కీక్షించుచు మాయఁ బన్ని, పెలుచం గోశంబులో వాలు మె
ల్పున రాజిల్లుచు, మాట మెత్తఁదనమున్, లోవాడియు న్నేర్పడన్.
టీకా:
వనితా = ఇంతి; ముట్టకుము = తాకవలదు; అమ్మ = తల్లి; చన్నున్ = స్తన్యమును; కుడుపన్ = తాగించుట; వలదు = వద్దు; అమ్మ = తల్లి; నీ = నీ యొక్క; చన్నున్ = స్తన్యమును; మా = మా యొక్క; తనయుండు = పిల్లవాడు; ఒల్లడు = అంగీకరించడు; పాసి = విడిచి; పొమ్ము = వెళ్ళిపొమ్ము; అని = అని; యశోద = యశోదాదేవి; రోహిణుల్ = రోహిణీదేవి; చీరన్ = పిలుచుచుండగా; కైకొనక = లెక్కజేయకుండ; ఈక్షించుచున్ = చూచుచు; మాయన్ = మాయను; పన్ని = పరచి; పెలుచన్ = భయంకరముగ; కోశంబు = ఒర; లోన్ = లోని; వాలున్ = కత్తి; మెల్పునన్ = వలె; రాజిల్లుచున్ = ప్రకాశించుచు; మాట = నోటి మాట యందలి; మెత్తదనమున్ = సున్నితత్వమును; లోన్ = మనసు నందు; వాడియున్ = తీవ్ర స్వభావమును; ఏర్పడన్ = కలుగునట్టుగ.
భావము:
“ఓ యమ్మా! మా బాబును ముట్టుకోకు. పాలివ్వద్దు. నీవెవరో మాకు తెలియదు. నీ స్తన్యం మా బాబు తాగడు. వదలిపెట్టి దూరంగా వెళ్ళిపో!” అని ఓ ప్రక్క ఈ విధంగా ముద్దాడుతున్నట్లు కృష్ణుడితో మాట్లాడుతున్న పూతనను చూసి యశోదాదేవి రోహిణి అభ్యంతరం చెబుతున్నారు, అరుస్తున్నారు. కాని మాటల మెత్తదనం మాటున వాడితనం కనబడకుండా దాగి ఉన్న ఆ పూతన, వారిని లెక్కచెయ్యకుండ మాయ పన్ని, ఒరలో ఉన్న పదునైన కత్తిలా కృష్ణుడిని చూస్తోంది.
- ఉపకరణాలు:
కదిసి కలికిపలుకులు పలుకుచు, నులుకుజెడి జళుకు సొరక, యెదుర నిదురంగదిరిన ఫణిని, ఫణి యని యెఱుంగక, గుణమతిం దిగుచు జడమతి బెడంగునఁ, గఱటి జఱభితెఱవ వెరవునం జనుదెంచి, పఱపునడుమ నొఱపు గలిగి, మెఱయుచుఁ, గనుంగవం దెఱవక, వెఱపు మఱపు నెఱుంగక, కొమరుమిగులు చిఱుత కొమరునిం దిగిచి, తొడలనడుమ నిడుకొని, యొడలు నివురుచు, నెడనెడ మమతం గడలుకొలుపుచు, “నాఁకొన్న చిన్నియన్న! చన్ను గుడువు” మని చన్నిచ్చు సమయంబున.
టీకా:
కదిసి = చేరి; కలికి = మనోజ్ఞమైన; పలుకులు = మాటలు; పలుకుచున్ = చెప్పుతు; ఉలుకుచెడి = బెదురు లేకుండ; జళుకున్ = తత్తరపాటును; చొరక = పొందకుండగ; ఎదురన్ = తన యెదుట; నిదురన్ = నిద్ర; కదిరిన = పోయిన; ఫణిని = పామును; ఫణి = పాము; అని = అని; ఎఱుంగక = తెలిసికొనలేక; గుణమతిన్ = తాడు అని భ్రమించి; తిగుచు = లాగుటకు యత్నించు; జడమతిన్ = బుద్ధిహీనుని; బెడంగునన్ = విధముగ; కఱటి = వంచకురాలు; జఱభితెఱవ = దుష్టురాలు; వెరపునన్ = బెదురుగ; చనుదెంచి = వచ్చి; పఱపు = పాన్పు; నడుమన్ = మధ్యన; ఒఱపు = చక్కదనములు; కలిగి = ఉండి; మెఱయుచున్ = ప్రకాశించెడి; కనున్ = కళ్ళ; కవన్ = జంటను; తెఱువక = తెరవకుండ; వెఱపు = బెదురు; మఱపు = నదరు; ఎఱుంగక = లేకుండగ; కొమరు = మనోజ్ఞత; మిగులు = అతిశయించెడి; చిఱుత = చంటి; కొమరున్ = పిల్లవానిని; తిగిచి = తీసుకొని; తొడలనడుమ = ఒడిలో; ఇడుకొని = ఉంచుకొని; ఒడలు = దేహము; నివురుచున్ = తడువుతు; ఎడనెడ = మధ్యమధ్యలో; మమతన్ = ప్రేమను; కడలుకొలుపుచు = కలిగించుచు; ఆకొన్న = ఆకలితోనున్న; చిన్ని = చంటి; అన్న = నాయనా; చన్నున్ = చనుబాలు; కుడువుము = తాగుము; అని = అని; చన్నున్ = స్తనమును; ఇచ్చు = అందిచ్చెడి; సమయంబునన్ = సమయము నందు.
భావము:
ఈ విధంగా తియ్యని మాటలతో నదురు బెదురు లేకుండా పక్క దగ్గరకి వచ్చింది. తెలివి లేని వాడు ఎదురుగుండా నిద్రపోతున్న పామును, పాము అని తెలియక, తాడు అనుకొని చేతితో లాగుతున్నట్లు, ఆ క్రూరురాలైన దుష్ట యువతి పిల్లాడి మంచం దగ్గరకి వచ్చింది. పరుపు మీద కృష్ణుడు చక్కటి కాంతులతో ప్రకాశిస్తూ, కళ్ళు తెరవకుండా, భయం మరుపులు లేక అందాలు చిందిస్తున్నాడు. ఆ చిరు బాలుని ఒడిలోకి తీసుకొని, ఒళ్ళు నిమురుతూ, వాత్సల్యం చూపుతోంది “ఓ నా చిన్ని కన్న! దా, నా చనుబాలు తాగు నాయనా!” అంటు చనుబాలు పట్టబోతోంది. అప్పుడు.