పోతన తెలుగు భాగవతము

10.1-8-ఆ.

కలసి పురుషమూర్తి కాలరూపములను
లోకజనుల వెలిని లోన నుండి
జన్మ మృత్యువులను సంసారముక్తుల
నిచ్చు నతని చరిత మెల్లఁ జెపుమ.

టీకా:

కలసి = కూడి యున్న; పురుష = పురుష {పురుష - జీవసాక్షి యైన ప్రత్యగాత్మ}; మూర్తి = స్వరూపముచేతను; కాల = కాలము యొక్క {కాలము - నిమేషము మొదలు ప్రళయము తుదిగాఁ గల కాలము}; రూపములను = స్వరూపము చేతను; లోక = బహిర్దృష్టి గల వారల; జనుల = అంతర్దృష్టి గల వారల; వెలిని = శరీరములకు వెలుపల {వెలి - శరీరములకు వెలుపలది, బాహ్యసంసారము (ఆలుబిడ్డాలాది)}; లోన = శరీరములకు లోపల {లోన - శరీరులకు లోపలది, అంతర సంసారము (కామ క్రోధాది)}; ఉండి = నివసించి, తానై ఉండి; జన్మ = పుట్టుకలు, కలిగించుటలు; మృత్యువులను = చావులు, ఉపసంహరించుటలు; సంసార = సంసార బంధాల నుండి; ముక్తులన్ = విముక్తులను, అతీతమైన స్థితులను; ఇచ్చు = ఒసగునట్టి; అతని = అతని యొక్క {అతను - మాయచేత మానుషదేహము ధరించిన ఆ కృష్ణుడు}; చరితము = చరిత్ర; ఎల్లన్ = అంతయు; చెపుమా = తెలుపుము.

భావము:

పురుషోత్తముడైన విష్ణువు పురుషరూపంతోనూ కాలరూపంతోనూ లోకంలోని జీవులందరి లోపలా బయటా కూడా ఉంటాడు. అలా ఉండి జననమరణాల నుండీ సంసారబంధాల నుండీ మోక్షాన్ని ప్రసాదిస్తాడు. అటువంటి పురుషోత్తముని చరిత్ర అంతా వివరంగా చెప్పు.