పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - పూర్వ : కాలయవనునికి నారదుని బోధ

  •  
  •  
  •  

10.1-1587-సీ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

"నీలజీమూత సన్నిభ శరీరమువాఁడు-
తామరసాభ నేత్రములవాఁడు
పూర్ణేందుబింబంబుఁ బోలెడి మోమువాఁ-
డున్నత దీర్ఘ బాహువులవాఁడు
శ్రీవత్సలాంఛనాంచిత మహోరమువాఁడు-
కౌస్తుభమణి పతకంబువాఁడు
శ్రీకర పీతకౌశేయ చేలమువాఁడు-
కరకుండల దీప్తి లయువాఁడు

10.1-1587.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

రాజ! యింతంతవాఁ డనరానివాఁడు
మెఱసి దిక్కుల నెల్లను మెఱయువాఁడు
తెలిసి యే వేళలందైనఁ దిరుగువాఁడు
ట్టనేర్చినఁ గాని లోఁడనివాఁడు."

టీకా:

నీల = నల్లని; జీమూత = మేఘముల; సన్నిభ = లాంటి; శరీరము = దేహవర్ణము కల; వాడు = వాడు; తామరస = పద్మములతో; ఆభ = సాటిరాగల; నేత్రములవాడు = కన్నులు కలవాడు; పూర్ణేందు = నిండుపున్నమిచంద్రుని; బింబంబున్ = బింబమును; పోలెడి = వంటి; మోము = ముఖము కలిగిన; వాడు = వాడు; ఉన్నత = గొప్ప; దీర్ఘ = పొడవైన; బాహులు = చేతులు కల; వాడు = వాడు; శ్రీవత్స = శ్రీవత్సము అనెడి; లాంఛన = పుట్టుమచ్చచే; అంచిత = అలంకరింపబడిన; మహా = గొప్ప; ఉరము = వక్షస్థలము కల; వాడు = వాడు; కౌస్తుభ = కౌస్తుభము అనెడి; మణి = రత్నముకల; పతకంబు = పతకముకల {పతకము - మెడలోని హారమునకు వేళ్ళాడు బిళ్ళ}; వాడు = వాడు; శ్రీకర = శుభప్రదమైన; పీత = పచ్చని; కౌశేయ = పట్టు; చేలము = వస్త్రము కల; వాడు = వాడు; మకర = మొసలిరూపు; కుండల = చెవికుండలముల; దీప్తి = ప్రకాశము; మలయు = వ్యాపించెడి; వాడు = వాడు.
రాజ = రాజా; ఇంత = ఇంతటివాడు; అంత = అంతటి; వాడు = వాడు; అనన్ = అనిచెప్పుటకు; రాని = వల్లకాని; వాడు = వాడు; మెఱసి = అతిశయించి; దిక్కుల = దిశల; ఎల్లను = అన్నిటి యందు; మెఱయు = ప్రకాశించు; వాడు = వాడు; తెలిసి = నైపుణ్యము ఉండి; ఏ = ఎట్టి; వేళలన్ = సమయముల; అందు = అదు; ఐనన్ = అయినను; తిరుగు = సంచరించగల; వాడు = వాడు; పట్టన్ = పట్టుకొనుట; నేర్చినన్ = నేర్చుకొంటె; కాని = తప్పించి; లోబడని = లొంగను; వాడు = వాడు.

భావము:

“ఓ యవనేశ్వరా! కాలయవనా! విను. అతడు నల్లని మేఘంవంటి దేహము కలవాడు. తామరపూలవంటి కన్నులు కలవాడు. పూర్ణచంద్రబింబంవంటి ముఖము కలవాడు. పొడవైన ఎగుభుజములు కలవాడు. శ్రీవత్సము అనే పుట్టుమచ్చతో పొలుపారు విశాలవక్షము కలవాడు. అతడు కౌస్తుభమణి ధరిస్తాడు. సంపత్కరమైన పసుపు పచ్చని పట్టుపుట్టాలు కడతాడు. చెవులకు ధరించిన మకరకుండలాల కాంతులు కలవాడు. ఇంతవాడు అంతవాడు అని చెప్పశక్యం కానివాడు. అన్ని దిక్కులలో పరాక్రమంతో ప్రకాశించేవాడు. ఏవేళలందు అయినా నైపుణ్యంతో సంచరించేవాడు. పట్టుకోడం నేర్చుకుంటే తప్ప లొంగనివాడు.”