దశమ స్కంధము - పూర్వ : అక్రూర ధృతరాష్ట్రుల సంభాషణ
- ఉపకరణాలు:
అవనీశ! పాండవులందు నీ నందను-
లందు సమానుండ వగుట బుద్ధి
యెవ్వనితో యోగ మిం దెవ్వనికి నిత్య-
మంగనాగార పుత్రాదికముల
వలన నయ్యెడి దేమి? వసుమతి నొక జంతు-
వుదయింప నొక జంతు వుక్కడంగు
నొకఁడు పుణ్యము జెందు నొకఁడు పాపము నొందు-
మీనజీవనభూత మిళిత జలముఁ
- ఉపకరణాలు:
దత్తనూజు లెట్లు ద్రావుదు రట్లు మూ
ఢాత్ము విత్త మెల్ల నపహరింతు
రహితులైన కొడుకు లటమీఁద మనియైనఁ
జచ్చియైనఁ దండ్రి జాడఁ జనరు
టీకా:
అవనీశ = రాజా, ధృతరాష్ట్రా {అవనీశ-భూమికి ఈశుడు,రాజు}; పాండవులు = పాండవులు {పాండవులు - పాండురాజు పుత్రులు, 1ధర్మరాజు 2భీముడు 3అర్జునుడు 4నకులుడు 5సహదేవుడు}; అందున్ = ఎడల; నీ = నీ యొక్క; నందనులు = కొడుకులు; అందున్ = ఎడల; సమానుండవు = సమానముగాచూచువాడవు; అగుట = ఐ ఉండుట; బుద్ధి = మంచి బుద్ధి; ఎవ్వని = ఎవడి; తోన్ = తోటి; యోగము = కూడిక; ఇందు = ఈ లోకమునందు; ఎవ్వనికిన్ = ఎవడికిమాత్రము; నిత్యము = శాశ్వతమైనది; అంగన = భార్య; ఆగార = ఇండ్లు; పుత్ర = బిడ్డలు; ఆదికములు = మున్నగునవాని; వలనన్ = వలన; అయ్యెడిది = కాగలమేలు; ఏమి = ఏమున్నది, ఏమీలేదు; వసుమతిన్ = భూమిమీద {వసుమతి - బంగారము గర్భమున కలది, భూమి}; ఒక = ఒకానొక; జంతువు = ప్రాణి; ఉదయింపన్ = పుట్టుతుండగా; ఒక = మరియొక; జంతువు = ప్రాణి; ఉక్కడంగున్ = చచ్చును; ఒకడు = ఒకానొకడు; పుణ్యమున్ = పుణ్యమును; చెందున్ = పొందును; ఒకడు = మరియొకడు; పాపమున్ = పాపమును; ఒందున్ = పొందును; మీన = చేపలకు; జీవనభూత = జీవికతో; మిళిత = కూడిన; జలమున్ = నీటిని; తత్ = వాటి; తనూజులు = పిల్లలు; ఎట్లు = ఏవిధముగానైతే; త్రావుదురు = తాగెదరో; అట్లు = అదే విధముగ.
మూఢాత్మున్ = మూఢబుద్ధి కలవాని; విత్తము = ధనము; ఎల్లన్ = అంతటిని; అపహరింతురు = లాగికొనెదరు; అహితులు = శత్రువుల వంటివారు; ఐన = అయిన; కొడుకులు = పుత్రులు; అటమీద = అటు పిమ్మట; మనియైనన్ = జీవించి ఉన్నను; చచ్చియైనన్ = చచ్చిపోయినను; తండ్రి = తండ్రి; జాడన్ = వైపునకు; చనరు = వెళ్ళరు.
భావము:
రాజా పాండుకుమారుల ఎడా, నీ కుమారుల ఎడా సమబుద్ధితో మెలగుట నీకు మంచిది. లోకంలో ఎవరితో సాంగత్యం ఎవరికి శాశ్వతం కనుక? పుత్ర, కళత్ర, గృహాదుల వల్ల ఏమి ఒరుగుతుంది? భూమి మీద ఒక ప్రాణి పుడుతూనే మరో ప్రాణి గిడుతుంది. ఒకడు పుణ్యం సంపాదిస్తాడు. మరొకడు పాపం సంపాదిస్తాడు. తల్లిచేపకు జీవనమైన నీళ్ళను దాని పిల్లలు త్రాగెడి విధంగా, బుద్ధిహీనుడైన తండ్రి ధనము అంతటిని అతని పుత్రులే శత్రువులై హరిస్తారు. అటుపై ఆ తండ్రి చచ్చినా బ్రతికినా అతని విషయం వారు పట్టించుకోరు.