పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - పూర్వ : నందోద్ధవ సంవాదము

  •  
  •  
  •  

10.1-1450-సీ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

ట్టి నారాయణుం ఖిలాత్మభూతుండు-
కారణమానవాకారుఁడైనఁ
జిత్తంబు లతనిపైఁ జేర్చి సేవించితి-
తికృతార్థులరైతి; నవరతము
శోభిల్లు నింధనజ్యోతి చందంబున-
ఖిల భూతములందు తఁ; డతనికి
ననీ జనక దార ఖి పుత్ర బాంధవ-
త్రు ప్రియాప్రియ నులు లేరు

10.1-1450.1-ఆ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

న్మకర్మములును న్మంబులును లేవు
శిష్టరక్షణంబు సేయుకొఱకు
గుణవిరహితుఁ డయ్యు గుణి యగు సర్వ ర
క్షణ వినాశకేళి లుపుచుండు."

టీకా:

అట్టి = అటువంటి; నారాయణుండు = విష్ణుమూర్తి {నారాయణ - శ్లో. ఆపో నారా ఇతి ప్రోక్తాః ఆపోవై నరసూనవః, అయనంతస్యతా ప్రోక్తాః స్తేన నారాయణ స్మృత్యః. (విష్ణుపురాణము), నారాయణశబ్ద వాచ్యుడు, విష్ణువు}; అఖిల = స్థావరజంగమరూపసర్వ; ఆత్మ = ప్రాణులు; భూతుండు = తనరూపముగ కలవాడు; కారణ = నిమిత్థార్థము, ప్రయోజనము కోసము; మానవ = మనుష్య; ఆకారుడు = రూపము వహించినవాడు; ఐన = అయిన; చిత్తంబులు = మనసులను; అతని = ఆ విష్ణువు; పైన్ = మీద; చేర్చి = లగ్నముచేసి; సేవించితిరి = కొలిచిరి; అతి = మిక్కిలి; కృతార్ధులరు = ధన్యమైనవారు; ఐతిరి = అయినారు; అనవరతము = ఎల్లప్పుడు; శోభిల్లున్ = విలసిల్లును; ఇంధన = కట్టెలలోని; జ్యోతి = అగ్ని; చందంబునన్ = ఉండుట వలె; అఖిల = సమస్తమైన; భూతములు = జీవుల; అందున్ = లోను; అతడున్ = అతను; అతని = అతని; కిన్ = కి; జననీజనక = తల్లిదండ్రులు; దార = భార్య; సఖి = మిత్రులు; పుత్ర = పిల్లలు; బాంధవ = బంధువులు; శత్రు = పగవారు; ప్రియ = ఇష్టులు; అప్రియ = అయిష్టులు అయిన; జనులు = వారు; లేరు = లేరు.
జన్మకర్మములు = జన్మహేతువులైనకర్మలు {జన్మకర్మములు - ఆగామికర్మములు (పాపపుపనులు ఫలితము ఇంకను ప్రారంభింపబడనివి) సంచితకర్మములు (కూడబెట్టబడి ఫలితము ప్రారంభింపబోవునవి) ప్రారబ్ధ కర్మములు (ఫలితము ప్రారంభించినవి), జన్మహేతువులైన కర్మములు, జన్మసంశ్రయములు}; జన్మంబులును = పుట్టుకలు; లేవు = లేవు; శిష్ట = యోగ్యులను; రక్షణంబు = రక్షించుటను; చేయు = చేయుట; కొఱకు = కోసము; గుణ = త్రిగుణములు {త్రిగుణములు (వృత్తులు) - 1సత్వగుణము (శాంతవృత్తి) 2రజోగుణము (ఘోరవృత్తి) 3తమోగుణము (మూఢవృత్తి)}; విరహితుండు = బొత్తిగాలేని వాడు; అయ్యున్ = అయినప్పటికి; గుణి = త్రిగుణములు కలవాడు; అగున్ = అగును; సర్వ = సర్వులను {సర్వులు - బ్రహ్మాది పిపీలక పర్యంతము - బ్రహ్మ మొదలు క్రిమివరకు కల సమస్తమైన మూర్తులను}; రక్షణ = రక్షించుట; వినాశ = నశింపజేయుట అనెడి; కేళిన్ = క్రీడను; సలుపుచుండున్ = చేయుచుండును.

భావము:

సర్వ జీవుల యందు ఆత్మగా ఉన్నవాడు, కారణ వశంచే మానవ విగ్రహం గైకొన్న వాడు అయిన అటువంటి శ్రీమన్నారాయణుడు మీద మీరు మనసులు లగ్నం చేసి కొలిచారు; మీరు పరమ ధన్యులు అయ్యారు; ఆయన కట్టెలలో నిప్పు చొప్పున ఎల్లప్పుడూ సకల జీవుల యందు ప్రకాశిస్తూ ఉంటాడు; ఆయనకు తల్లి, తండ్రి, భార్య, స్నేహితుడు, చుట్టము, విరోధి, ఇష్టుడు, అనిష్ఠుడు అంటూ ఎవ్వరూ లేరు; జనన మరణాలు లేవు.; సజ్జనులను సంరక్షించుట కొరకు త్రిగుణరహితుడు అయినప్పటికీ, గుణములు ధరించి సృష్టి స్థితి లయములు అనే లీలలు సాగిస్తూ ఉంటాడు.”