దశమ స్కంధము - పూర్వ : నందోద్ధవ సంవాదము
- ఉపకరణాలు:
బలుడుం గృష్ణుఁడు మర్త్యులే? వసుమతీ భారంబు వారింప వా
రల రూపంబులఁ బుట్టినాఁడు హరి నిర్వాణప్రదుం; డిప్పు డు
జ్జ్వలుఁడై ప్రాణవియోగకాలమునఁ దత్సర్వేశుఁ జింతించువాఁ
డలఘుశ్రేయముఁ బొందు బ్రహ్మమయుఁడై యర్కాభుఁడై నిత్యుఁడై
టీకా:
బలుడున్ = బలరాముడు; కృష్ణుడున్ = కృష్ణుడు; మర్త్యులే = మానవులా, కాదు; వసుమతీ = భూమి యొక్క; భారంబున్ = భారమును; వారింపన్ = నివారించుటకై; వారల = వారి యొక్క; రూపంబులన్ = ఆకృతులతో; పుట్టినాడు = అవతరించెను; హరి = విష్ణువు; నిర్వాణ = మోక్షమును; ప్రదుండు = ఇచ్చువాడు; ఇప్పుడు = ఈ సమయమునందు; ఉజ్జ్వలుడు = ప్రకాశించుచున్నవాడు; ఐ = అయ్యి; ప్రాణ = ప్రాణము; వియోగ = పోయెడి; కాలమునన్ = సమయము నందు; తత్ = ఆ యొక్క; పరమేశున్ = భగవంతుని {పరమేశుడు - అత్యున్నతమైన నియామకుడు, విష్ణువు}; చింతించు = తలచెడి; వాడు = వాడు; అలఘు = అధికమైన; శ్రేయమున్ = మేలును, మోక్షమును; పొందున్ = పొందును; బ్రహ్మమయుడు = పరబ్రహ్మ స్వరూపుడు {పరబ్రహ్మ - నజాయతే మ్రియతేవా కథాచిన్నాయంభూత్వా భవితా వా నభూయః, అజోనిత్యశ్శాశ్వత్వతోయం పురాణో నహన్యతే హన్యమానే శరీరే (శ్రుతి ప్రతిపాద్య బ్రహ్మతత్వము)}; ఐ = అయ్యి; అర్క = సూర్యుని {అర్కుడు - కిరణములు కలవాడు, సూర్యుడు}; అభుడు = పోలినవాడు; ఐ = అయ్యి; నిత్యుడు = శాశ్వతమైనవాడు; ఐ = అయ్యి.
భావము:
ఈ రామకృష్ణులు సామాన్య మానవులు కారు. మోక్షము ఇచ్చే ఆ శ్రీమహావిష్ణువే భూభారాన్ని దించడం కోసం రామకృష్ణుల రూపాలలో అవతరించాడు. జ్ఞాని యై ప్రాణంపోయే టప్పుడు సర్వమునకు ప్రభువైన ఆ హరిని స్మరించిన వాడు బ్రహ్మస్వరూపుడై, సూర్యుడి వలె తేజోవిరాజితుడై, నిత్యత్వం పొంది ముక్తిరూపమైన శ్రేయస్సు చూరగొంటాడు.