పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - పూర్వ : కంసుని భార్యలు విలపించుట

  •  
  •  
  •  

10.1-1387.1-తే.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

హా! మనోనాథ! హా! వీర! హా! మహాత్మ!
హా! మహారాజ! నీ విట్లు తుఁడవైన
నుచు నున్నార మక్కట! మ్ముఁ బోలు
ఠినహృదయలు జగతిపైఁ లరె యెందు?

టీకా:

గోపాల = కృష్ణుడు అనెడి; సింహంబు = సింహము; కోపించి = కోపగించి; వెల్వడి = బయలుదేరి; నినున్ = నిన్ను; గజ = ఏనుగులలో; ఇంద్రుని = శ్రేష్ఠుని; భంగిన్ = వలె; నేడు = ఇవాళ; కూల్చెన్ = చంపెను; యాదవేంద్ర = కృష్ణుడు అనెడి {యాదవేంద్రుడు - గొల్లప్రభువు, కృష్ణుడు}; అనిలము = వాయువు; ఆభీల = భయంకరమైన; జవమునన్ = వడితో; నినున్ = నిన్ను; మహీజము = వృక్షము; మాడ్కిన్ = వలె; నేలగూల్చెన్ = చంపెను; వాసుదేవ = కృష్ణుడు అనెడి; అంభోధి = సముద్రపు; వారి = నీరు; ఉద్వేలము = చెలియలికట్టదాటినది; ఐ = అయ్యి; నినున్ = నిను; దీవి = ద్వీపము; కైవడిన్ = వలె; నేడు = ఇవాళ; ముంచెన్ = ముంచివేసెను; దేవకీసుత = కృష్ణుడు అనెడి; వజ్రి = ఇంద్రుడు; దేవతలు = దేవతలు; అలరంగన్ = సంతోషించునట్లుగా; నినున్ = నిన్ను; కొండ = పర్వతము; క్రియన్ = వలె; నేడు = ఇవాళ; నిహతున్ = కొట్టబడినవానిగా; చేసెన్ = చేసెను.
హా = అయ్యో; మనోనాథ = భర్తా; హా = అయ్యో; వీర = శూరుడా; హా = అయ్యో; మహాత్మా = గొప్పమనసు కలవాడ; హా = అయ్యో; మహారాజ = మహారాజ; నీవు = నీవు; ఇట్లు = ఇలా; హతుడవు = చనిపోయినవాడవు; ఐనన్ = అయినచో; మనుచున్ = జీవించుచు; ఉన్నారము = ఉన్నాము; అక్కట = అయ్యో; మమ్మున్ = మమ్ములను; పోలు = పోలెడి; కఠిన = కఠినమైన; హృదయలు = మనసుకలవారు; జగతి = లోకము; పైన్ = అందు; కలరె = ఉన్నారా, లేరు; ఎందు = ఎక్కడ కూడ.

భావము:

“ఓ ప్రాణనాయకా! కోపంతో వచ్చిన గోపాలుడనే సింహం గజేంద్రుడి వంటి నిన్ను హతమార్చింది కదా. హా శూరుడా! యదునాథుడనే గాలి దారుణమైన వేగంతో వీచి మహా వృక్షము లాంటి నిన్ను నేలపై కూలగొట్టింది కదా. ఓ మహానుభావా! వాసుదేవుడనే సముద్రజలం చెలియలకట్టను దాటి పొంగి వచ్చి దీవి వంటి నిన్ను ఇప్పుడు ముంచేసింది కదా. రాజేంద్రా! దేవకీపుత్రుడనే దేవేంద్రుడు దేవతలు సంతోషించే విధంగా కొండవంటి నిన్ను సంహరించాడు కదా. అయ్యో! నీవిలా చనిపోయినప్పటికీ మేము ఇంకా బ్రతుకే ఉన్నాము. అక్కటా! మా అంత కఠిన హృదయం కలవారు భూమిమీద ఎక్కడైనా ఉన్నారా?