పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

దశమ స్కంధము - పూర్వ : నారదుడు కృష్ణుని దర్శించుట

  •  
  •  
  •  

10.1-1180.1-ఆ.
  • ఉపకరణాలు:
  •  
  •  
  •  

దీ ప్రపంచ మెల్ల నిట్టి నీ విప్పుడు
రాజమూర్తులైన రాక్షసులను
సంహరించి భూమిక్రంబు రక్షింప
వతరించినాఁడ య్య! కృష్ణ!

టీకా:

జగదీశ = కృష్ణ {జగదీశుడు - సర్వలోకప్రభువు, విష్ణువు}; యోగీశ = కృష్ణ {యోగీశుడు - యోగులకు ప్రభువు, విష్ణువు}; సర్వభూతాధార = కృష్ణ {సర్వభూతాధారుడు - సమస్తమైన (స్థావర జంగమ) జీవులకు ఆధారభూతమైనవాడు, విష్ణువు}; సకలసంపూర్ణ = కృష్ణ {సకలసంపూర్ణుడు - సమస్తమునందు నిండి యుండువాడు, విష్ణువు}; ఈశ్వర = కృష్ణ {ఈశ్వర - సర్వనియామకుడు, విష్ణువు}; మహాత్మ = కృష్ణ {మహాత్ముడు - మహత్వమే తానైన వాడు, విష్ణువు}; కాష్ఠ = కట్టలలో; గతః = ఉండెడి; జ్యోతి = నిప్పు; కైవడిన్ = వలె; నిఖిల = సమస్తమైన; భూతములు = జీవుల; అందున్ = లోను; ఒక్కడవు = రెండవదిలేనివాడవు; ఐ = అయివుండి; తనరుదు = అతిశయింతువు; ఈవు = నీవు; సత్ = మంచివారియందు; గూఢుడవు = దాగియుండువాడవు; గుహా = ప్రాణులహృదయమున; ఆశయుడవు = ఉండువాడవు; సాక్షివి = అన్నిటిని దర్శించువాడవు; నీయంతవాడవు = నీకు సమానులు నీవే; ఐ = అయ్యి; నీవు = నీవు; మాయన్ = మూలప్రకృతితో {మాయ - కార్యకారణోపాధులకు కారణభూతమైనది, మూలప్రకృతి}; కూడి = చేరి; కల్పింతువు = సృష్టించెదవు; గుణములున్ = త్రిగుణములను {త్రిగుణములు - సత్వరజస్తమోగుణములు}; వాని = వాటి; చేన్ = వలన; పుట్టించి = సృష్టించి {పుట్టించెదవు - చతుర్ముఖబ్రహ్మ రూపమున రజోగణముచే సృష్టించెదవు}; రక్షించి = కాపాడి {రక్షించెదవు - విష్ణుమూర్తి రూపమున సత్వదుణముతో లోకములను పాలించెదవు}; పొలియజేయుదు = నశింపజేయుజేసెదవు {పొలియజేయుదువు - రుద్ర రూపమున సర్వమును తమోగుణముతో లయము చేసెదవు}; ఈ = ఈ యొక్క.
ప్రపంచము = లోకములు; ఎల్లన్ = అఖిలమును; ఇట్టి = ఇటువంటి; నీవు = నీవు; ఇప్పుడు = ప్రస్తుతకాలమునందు; రాజ = ఏలికల యొక్క; మూర్తులు = ఆకృతులు కలిగినవారు; ఐన = అయినట్టి; రాక్షసులను = రాక్షసులను; సంహరించి = చంపి; భూమిచక్రంబున్ = భూమండలమును; రక్షింపన్ = కాపాడుటకై; అవతరించినాడవు = పుట్టితివి; అయ్య = తండ్రి; కృష్ణ = కృష్ణుడ.

భావము:

“కృష్ణా! జగదీశ్వరా! యోగీశ్వరా! సకల ప్రాణులకు ఆధారమైన వాడా! నిఖిలమునందూ నిండి ఉండువాడా! ఓ మహానుభావా! కట్టెలలో అగ్నిలా సమస్త ప్రాణులలోనూ ఏకరూపుడవై విలసిల్లుతూ ఉంటావు. హృదయ కుహర మందు గూఢంగా ఉంటావు. జీవులు ఆచరించే సకల క్రియాకలాపములకు కేవలం సాక్షీభూతుడవై ఉంటావు. సర్వస్వతంత్రుడవు. నీకు అధీనమై ఉండే మాయాశక్తిచే సత్వ్తరజస్తమో గుణాలను కల్పిస్తుంటావు. ఈ త్రిగుణాలచేత జగత్తును సృష్టి స్థితి లయాలు చేస్తుంటావు. రాజుల రూపాలలో ఉన్న రాక్షసులను నిర్మూలించి భూమండలాన్ని కాపాడడటం కోసం నీవు అవతరించావు స్వామీ.