దశమ స్కంధము - పూర్వ : వసుదేవుడు కృష్ణుని పొగడుట
- ఉపకరణాలు:
నీవు రక్త ధవళ నీల వర్ణంబుల
జగము చేయఁ గావ సమయఁ జూడఁ
దనరు; దట్లు నేఁడు దైత్యుల దండింపఁ
బృథివి గావ నవతరించి తీశ!
టీకా:
గుణము = సత్వరజస్తమోగుణాలు; వికారంబున్ = జన్మనమృత్యాది మార్పులు; కోరికయున్ = కర్మానుష్ఠాన వాంఛలు; లేని = లేనట్టి; నీ = నీ; వలనన్ = వలన; జగంబున్ = భువనములు; నెఱిన్ = నిండుగా; జనించున్ = పుట్టును; ప్రబ్భున్ = వర్ధిల్లును; లేదగు = నశించును; అంచున్ = అనుచు; పలుకుట = చెప్పుట; తప్పు = అసత్యము; కాదు = కాదు; ఈశుండవు = సర్వనియామకుండవు; ఐ = అయ్యి; బ్రహ్మము = పరబ్రహ్మము; ఈవ = నీవే; ఐన = అయినట్టి; నినున్ = నిన్ను; కొల్చు = సేవించెడి; గుణములు = త్రిగుణములు; నీ = నీ యొక్క; ఆనతులు = ఉత్తరువులను; చేయన్ = చేయుచుండగా; భటుల = సైనికుల యొక్క; శౌర్యంబులున్ = పరాక్రమములు; పతి = ప్రభువున; కిన్ = కు; వచ్చు = చెందెడి; పగిదిన్ = విధముగనే; నీ = నీ యొక్క; గుణములు = గుణములు; బాగులు = మేళ్ళు; నీవి = నీకు చెందినవే; అని = అని; తోచును = అనిపించును; నీ = నీ యొక్క; మాయ = అవ్యక్తమహిమ; తోడన్ = తోటి; కూడి = చేరి.
నీవు = నీవు; రక్త = ఎఱ్ఱని, రజస్; ధవళ = తెల్లని, సత్వ; నీల = నల్లని, తమస్; వర్ణంబులన్ = రంగులచే, గుణములతో; జగమున్ = ప్రపంచమును; చేయన్ = సృష్టించ; కావన్ = పాలించ; సమయన్ = లయములుచేయ; చూడన్ = పూని; తనరుదు = ఒప్పుచుండుదువు; అట్లు = ఆ విధముగ; నేడు = ఇవాళ; దైత్యులన్ = రాక్షసులను {దైత్యులు - దితి యొక్క సంతానము, రాక్షసులు}; దండింపన్ = శిక్షించుటకు; పృథివిన్ = భూమండలమును; కావన్ = కాపాడుటకు; అవతరించితివి = పుట్టితివి; ఈశ = నారాయణ {ఈశుడు - సర్వనియామకుడు, విష్ణువు};
భావము:
ప్రభువా! నీ వలన జగత్తు పుడుతుంది. అయితే ఆ జగత్తుకు అవసరమైన త్రిగుణాలు గాని, వాని మార్పులు గాని నీకు లేవు. సృష్టి చేయాలనే కోరిక కూడ నీకు లేదు. నీ వలననే పుట్టిన జగత్తు నీ వలననే వృద్ధిచెంది నీ యందే లయమౌతుంది అనడం పొరపాటు కాదు. సర్వాతీతుడవై, బ్రహ్మము అయిన నీవు తమ ప్రభువు అని నీ ఆఙ్ఞను పరిపాలిస్తాయి. లోకంలో భటుల శౌర్యం ప్రభువు శౌర్యం అని ప్రసిద్ధికెక్కుతుంది. అలాగే నీ మాయతో కూడిన గుణాలు, వాని గొప్పదనాలు నీవిగా తోస్తాయి. నీవు రజోగుణ రూపుడవై సృష్టి చేస్తూ ఉన్నప్పుడు ఎఱ్ఱని రంగుతో కూడి ఉంటావు. సత్త్వగుణ రూపుడవై సృష్టిని రక్షిస్తూ ఉన్నప్పుడు తెల్లని రంగుతో కూడి ఉంటావు. తమోగుణ రూపుడవై సృష్టిని లయంచేస్తూ ఉన్నప్పుడు నల్లని రంగుతో కూడి ఉంటావు. ఇవన్నీ నీవు ధరించే పాత్రలు. అలాగే ఇవాళ కూడ దుష్టులను దండించడానికి భూమి పై మానవుడుగా అవతరించావు.