దశమ స్కంధము - పూర్వ : గోపికలకు ప్రత్యక్షమగుట
- ఉపకరణాలు:
భామ యొకతె భ్రుకుటిబంధంబు గావించి
ప్రణయభంగ రోషభాషణమున
దష్టదశన యగుచు దండించు కైవడి
వాఁడి చూడ్కిగముల వరునిఁ జూచె.
టీకా:
అతివ = ఇంతి; ఒక్కతె = ఒకామె; భక్తిన్ = భక్తితో; అంజలిగావించి = నమస్కరించి; ప్రాణేశు = ప్రియుని; కెంగేలు = ఎఱ్ఱని అరచేతిని; పట్టుకొనియె = పట్టుకొనెను; ఇంతి = పడతి; ఒక్కతె = ఒకామె; జీవితేశ్వరు = విభుని, కృష్ణుని; బాహువున్ = చేతిని; మూపునన్ = భుజముపైన; ఇడుకొని = ఉంచుకొని; ముదమున్ = సంతోషమును; ఒందె = పొందెను; వనిత = స్త్రీ; ఒక్కతె = ఒకామె; తన = తన యొక్క; వల్లభు = ప్రియుని; తాంబులచర్వితంబున్ = తమ్మ {తాంబూలచర్వితము - తాంబూలము (కిళ్ళీ) చర్వితము (నమలబడి మెత్తగా ఐనది), తమ్మ}; ఆత్మ = తన యొక్క; హస్తమునన్ = చేతిలో; తాల్చెన్ = ధరించెను; పడతి = యువతి; ఒక్కతె = ఒకామె; ప్రియు = ప్రియుని యొక్క; పదములున్ = పాదములను; విరహ = ఎడబాటు వలని; అగ్ని = తాపముచే; తప్త = తపిస్తున్న; కుచంబులన్ = స్తనములందు; దాపుకొనియె = ఆనించుకొనెను.
భామ = మహిళ; ఒకతె = ఒకామె; భ్రుకుటి = కనుబొమలు; బంధంబుగావించి = ముడివేసుకొని; ప్రణయభంగ = మదనక్రీడాగుటచే కలిగిన; రోష = రోషపు; భాషమమునన్ = మాటలతో; దష్ట = కొరుకుతున్న; దశన = పళ్ళు గలది; అగుచు = అగుచు; దండించు = శిక్షిస్తున్న; కైవడిన్ = విధముగా; వాడి = చురుకైన; చూడ్కి = చూపుల; గములన్ = సమూహములతో; వరుని = ప్రియుని; చూచెన్ = చూసెను.
భావము:
ఒక పల్లవపాణి భక్తితో దోసిలొగ్గి జీవితనాథుని ఎఱ్ఱని అరచేతిని పట్టుకుంది. మరొక భామ ప్రాణవల్లభుని చెయ్యి తన మూపుపై వేసుకుని మురిసిపోయింది. వేరొక తన్వి తన ప్రియుడి తాంబూల చర్వితాన్ని తన చేతితో అందుకుంది. ఇంకొక రమణి రమణుని చరణాలు వియోగాగ్నితో ఉడికిపోతున్న తన ఉరోజాలపై పెట్టుకుంది. మరొక కాంత కనుబొమలు ముడిచి, ప్రణయభంగం కావించడం వల్ల కినుక గదిరిన మాటలతో పెదవి కొరుకుతూ కొట్టేదాని వలె వరుడిని చురుకు చూపులతో చూసింది.