దశమ స్కంధము - పూర్వ : గోపికల విరహపు మొరలు
- ఉపకరణాలు:
క్రమ్మి నిశాచరుల్ సురనికాయములన్ వడిఁదాఁకి వీఁక వా
లమ్ముల తెట్టెలన్ పఱవ నడ్డము వచ్చి జయింతు వండ్రు నిన్
నమ్మిన ముగ్ధలన్ రహితనాథల నక్కట! నేఁడు రెండు మూఁ
డమ్ముల యేటుకాఁ డెగువ నడ్డము రాఁ దగదే కృపానిధీ!
టీకా:
క్రమ్మి = ఆక్రమించి; నిశాచరుల్ = రాక్షసులు {నిశాచరులు - రాత్రి సంచరించువారు, రాక్షసులు}; సుర = దేవతల; నికాయములన్ = సమూహములను; వడిన్ = వేగముగా; తాకి = ఎదుర్కొని; వీకన్ = గర్వముతో; వాలమ్ములన్ = వాడిఅమ్ముల; తెట్టెలన్ = సమూహములతో; పఱవన్ = తరుముతుండగా; అడ్డమువచ్చి = అడ్డపడి; జయింతువు = గెలిచెదవు; అండ్రు = అంటారు; నిన్ = నిన్ను; నమ్మిన = నమ్ముకొన్న; ముగ్ధగ్దలన్ = అమాయకురాళ్ళను; రహితనాథలన్ = విడువబడిన నాథులు గలవారిని, దిక్కులేనివారిని; అక్కట = అయ్యో; నేడు = ఇవాళ; రెండుమూడు = ఐదు {రెండుమూ డమ్ముల యేటుకాడు - ఐదు (2+3) బాణముల వాడు, పంచబాణుడు, మన్మథుడు}; అమ్ముల = బాణముల; ఏటుకాడు = వేటగాడు; ఎగువన్ = తరుముతుండగా; అడ్డము = అడ్డపడుటకు; రాదగదే = రారాదా, రమ్ము; కృపానిధీ = దయాసాగరా.
భావము:
ఓ దయామయా! కృష్ణా! రాక్షసులు ఒక్కపెట్టున చెలరేగి దేవతాసమూహాలను ఎదిరించి పట్టుదలగా వారిపై వాడి బాణాలు గుప్పిస్తుంటే, అడ్డుపడి రాక్షసులను శిక్షిస్తావని పెద్దలంటారే. మరి, మేము నిన్ను నమ్ముకున్న ముగ్ధలం, నీ కోసం భర్తలను వదలి వచ్చిన భామలం. ఇలాంటి మమ్మల్ని పంచబాణుడైన మన్మథుడు వేటాడుతుంటే అయ్యో! అడ్డుపడ వెందుకు?