దశమ స్కంధము - పూర్వ : గోపికల విరహపు మొరలు
- ఉపకరణాలు:
నీవడవిం బగల్ దిరుగ నీ కుటిలాలకలాలితాస్య మి
చ్ఛావిధిఁ జూడకున్న నిమిషంబులు మాకు యుగంబులై చనుం
గావున రాత్రు లైన నినుఁ గన్నుల నెప్పుడుఁ జూడకుండ ల
క్ష్మీవర! ఱెప్ప లడ్డముగఁ జేసె నిదేల? విధాత క్రూరుఁడై
టీకా:
నీవు = నీవు; అడవిన్ = అడవిలో; పగలు = పగటిపూట; తిరుగన్ = సంచరించుచుండగా; నీ = నీ యొక్క; కుటిల = ఉంగరాలు తిరిగిన; అలక = ముంగురులతో; లాలిత = మనోజ్ఞమైన; ఆస్యమున్ = ముఖమును; ఇచ్చావిధిన్ = ఇష్టమైన విధముగా; చూడక = చూడకుండా; ఉన్న = ఉన్నట్టి; నిమిషంబులు = నిమిష మాత్రపు కాలములు; మా = మా; కున్ = కు; యుగంబులు = యుగ ప్రమాణము లైనవి; ఐ = అయ్యి; చనున్ = గడచును; కావునన్ = కనుక; రాత్రులు = రాత్రివేళ లందు; ఐనన్ = అయినను; నినున్ = నిన్ను; కన్నులన్ = కళ్ళారా; ఎప్పుడున్ = ఎడతెగకుండా; చూడకుండన్ = చూచుటకు వీలులేనట్టు; లక్ష్మీవర = లక్ష్మీపతి, కృష్ణా; ఱెప్పలు = కనురెప్పలను; అడ్డముగ = అడ్డము వచ్చునట్లుగ; చేసెన్ = చేసెను; ఇది = ఇలా; ఏల = ఎందుకు; విధాత = బ్రహ్మదేవుడు; క్రూరుడు = కఠినాత్ముడు; ఐ = అయ్యి.
భావము:
రమాపతీ! నీవు పగలు బృందావనంలో తిరుగుతూ ఉండటం వలన, ఉంగరాలు తిరిగిన ముంగురులతో అందాలు చిందే నీ వదనం తృప్తితీరేలా తిలకించలేక పోతున్నాము. అందువల్ల మాకు క్షణాలు యుగాలుగా నడుస్తాయి. పోనీ రాత్రుళ్ళు అయినా కన్నులనిండా నిన్ను విడువకుండా చూసుకుందా మనుకుంటే క్రూరుడైన బ్రహ్మదేవుడు కండ్లకు ఈ రెప్పలడ్డంగా సృష్టించాడాయె.