దశమ స్కంధము - పూర్వ : కామధేనువు పొగడుట
- ఉపకరణాలు:
సురభిక్షీరములన్ సురద్విప మహాశుండా లతానీత ని
ర్జరగంగాంబువులన్ నిలింపజననీ సన్మౌనిసంఘంబుతో
సురనాథుం డభిషిక్తుఁ జేసి పలికెన్ సొంపార "గోవిందుఁ" డం
చు రణాక్రాంతవిపక్షుఁ దోయజదళాక్షున్ సాధుసంరక్షణున్!
టీకా:
సురభి = కామధేనువు యొక్క; క్షీరములన్ = పాలతో; సురద్విప = ఐరావతము యొక్క {సురద్విపము - దేవతల ఏనుగు, ఐరావతము}; మహా = గొప్ప; శుండా = తొండము అనెడి; లతా = తీగచేత; ఆనీత = తేబడిన; నిర్జరగంగ = దేవగంగ యొక్క {నిర్జరగంగ - నిర్జర (ముసలితనములేనివారి, దేవతల) గంగానది, దేవగంగ}; అంబువులన్ = నీటితో; నిలింపజననీ = కామధేనువుతో; సన్మౌని = గొప్పఋషుల; సంఘంబు = సమూహము; తోన్ = తోటి; సురనాథుండు = ఇంద్రుడు {సురనాథుడు - దేవతలకు ప్రభువు, ఇంద్రుడు}; అభిషిక్తున్ = పట్టాభిషేకింపబడినవానిగా; చేసి = చేసి; పలికెన్ = అనెను; సొంపార = ఒప్పిదముగా, చక్కగా; గోవిందుండు = గోవిందుడు; అంచున్ = అని; రణా = యుద్ధము నందు; ఆక్రాంత = ఆక్రమింపబడిన; విపక్షున్ = శత్రువులు కల వాడు; తోయజదళాక్షున్ = శ్రీకృష్ణుని {తోయజదళాక్షుడు - పద్మదళముల వంటి కన్నులు కలవాడు, కృష్ణుడు}; సాధుసంరక్షణున్ = శ్రీకృష్ణుని {సాధుసంరక్షణుడు - సజ్జనులను కాపాడువాడు, కృష్ణుడు}.
భావము:
అమర వల్లభుడు అయిన ఇంద్రుడు, కామధేనువుతోను మునీశ్వరులతోనూ కూడినవాడై కామధేనువుపాలతో, ఐరావతగజం తన తొండం నిండా తీసుకు వచ్చిన మందాకినీ నదీ జలాలతో సమరములలో శత్రువుల పీచమడిచే వాడూ, సాధువులను రక్షించేవాడూ అయిన పద్మాక్షుణ్ణి గోవిందుడు అంటూ పట్టాభిషేకం చేసాడు.