ప్రథమ స్కంధము : అశ్వత్థామ గర్వ పరిహారంబు
- ఉపకరణాలు:
అనిన నాశ్రితవత్సలుం డగు నప్పరమేశ్వరుండు సుభద్ర కోడలి దీనాలాపంబు లాలించి, యిది ద్రోణనందనుండు లోక మంతయు నపాండవం బయ్యెడు మని యేసిన దివ్యాస్త్రం బని యెఱింగె; నంతఁ బాండవుల కభిముఖం బయి ద్రోణనందను దివ్యాస్త్ర నిర్గత నిశిత మార్గణంబులు డగ్గఱిన బెగ్గడిలక వారును బ్రత్యస్త్రంబు లందికొని పెనంగు సమయంబున.
టీకా:
అనినన్ = అని కోరగా; ఆశ్రిత = ఆశ్రయించిన వారిని; వత్సలుండు = రక్షించువాడు; అగు = అయిన; ఆ = ఆ; పరమేశ్వరుండు = కృష్ణుడు {పరమేశ్వరుడు - పరమమైన ఈశ్వరుడు, సర్వోత్కృష్టమైన మరియు సర్వుల (బ్రహ్మాది పిపీలకపర్యంతము)ను నియమించు వాడు, కృష్ణుడు, విష్ణువు, శివుడు}; సుభద్ర = సుభద్ర యొక్క; కోడలి = కోడలి; దీన = దీనమైన; ఆలాపంబులు = పలుకులు; ఆలించి = విని; ఇది = ఇది; ద్రోణనందనుండు = అశ్వత్థామ {ద్రోణనందనుడు - ద్రోణాచార్యుని కుమారుడు, అశ్వత్థామ}; లోకము = ప్రపంచం; అంతయున్ = సమస్తముూ; అపాండవంబు = పాండవులు లేకుండా; అయ్యెడుము = అవుగాక; అని = అని; ఏసిన = వేసినట్టి; దివ్య = దివ్యమైన; అస్త్రంబు = అస్త్రము; అని = అని; ఎఱింగెన్ = తెలుసుకొన్నాడు; అంతన్ = అంతలో; పాండవులు = పాండవులు; కున్ = కు; అభిముఖంబు = ఎదురు; అయి = అయి; ద్రోణనందను = అశ్వత్థామ; దివ్య = దివ్యమైన; అస్త్ర = అస్త్రమునుండి; నిర్గత = వెలువడిన; నిశిత = వాడైన; మార్గణంబులు = బాణములు; డగ్గఱినన్ = దగ్గరకురాగా; బెగ్గడిలక = చెదరకుండా; వారును = వారుకూడా; ప్రత్యస్త్రంబులు = ఎదురు అస్త్రాలు; అందికొని = తీసుకొని; పెనంగు = యుద్ధము చేయు; సమయంబున = సమయంలో.
భావము:
ఆపన్నశరణ్యుడైన గోపాలుడు అనుంగు చెల్లెలి కోడలు ఉత్తర దీనాలాపాలు ఆలకించాడు. ఇది, లోకంలో పాండవ వంశం లేకుండా పోవాలని, అశ్వత్థామ ప్రయోగించిన బ్రహ్మాస్త్రం అని తెలుసుకొన్నాడు. అంతలో, ఆ దివ్యాస్త్రం నుండి వెలువడుతున్న పదునైన బాణాలు పాండవులను చుట్టుముట్టాయి. వారు బెదరిపోకుండా ఎదురు నిలిచి శరపరంపరలతో సమరం సాగించసాగారు.