బాల ద్విపద భాగవతం : భాగం 4
301
నిట్టికావ్యంబు నందెంతయు మెఱయు
నట్టికథా సూత్రమది యెట్టి దనిన
కథా సూత్రము
తెలివి మించిన గోమతీనది చెంతఁ
బొలుచు నైమిశ నామ పుణ్యాశ్రమమున
అనఘవృత్తులు శౌనకాదికులైన
మునివరుల్ పురుషోత్తమునిఁ గూర్చి భక్తిఁ
జెన్నొంద వెయ్యేండ్లు సేయంగడఁగిన
జన్నంబు సేయు నాసమయంబునందు
రోమహర్షణ కుమారుఁడు సూతుఁ డచట
నామోద మలరంగ నరుగుఁదెంచుటయు
ఆసంయమిశ్రేష్ఠు లప్పుడ పూజ
సేసియా కల్యాణశీలు నిట్లనిరి
“సూత! మాకిపుడు విష్ణుని కథల్ వినఁగ
గౌతూహలము చాలఁగలదు నెమ్మదుల
అనువయ్యె మాకిప్పు డదియు మాదైన
వనపాళి కిటుల నీవచ్చుట కతన
పుణ్యంబు నభినుతాంబుజనాభ చరిత
గణ్యంబు నుభయలోకసమగ్ర సౌఖ్య
మూలంబు సాత్విక మునిజన కల్ప
సాలంబు వివృత వైష్ణవదర్శనోరు
311
ధర్మంబు బహుమార్గదర్శిత జ్ఞాన
మర్మంబునై యసమానంబునైన
యొకపురాణంబు మాకొనరంగఁ దెలుపు
మకలంక చరిత దయావిశేషమున”
అనుటయు నా శౌనకాది భాషణము
వినిసూతుఁ డాత్మ భావించి యిట్లనియె
“యతివరేశ్వ రులార! తమ ప్రార్థితంబు
నుతియింపఁ దగిన మనోహర క్రమము
అడిగినఁ బలికిన నాదట[74] వినిన
వడినుద్ధరించు శ్రీవర చరిత్రంబు
వొనరిన హరి భక్తియోగంబు పొదలి
మనమున వైరాగ్యమహిమఁ గైకొలుపు
నారాయణుని కథాన్వయమున జనుల
కారూఢిఁ బైకొనవర్థ కామములు
పరమాత్మ యనఁ బరబ్రహ్మంబు ననఁగ
హరియ కా నెఱుఁగుదు రరసి సాత్వికులు
హరికి నర్పించిన యదియ తపంబు
హరిఁగూర్చి సేసిన యదియ యోగంబు
హరిఁదన్నుఁ దలఁచిన యనఘుల హృదయ
సరసిజంబుల విశేషంబుగా నుండు
[74] ఆదట- ప్రేమము
321
హరికృపఁ గలిగిన నపవర్గ లక్ష్మి
కరతలామలకంబుగతిఁ గనవచ్చు
అట్టివిష్ణుఁ డనాది యచ్యుతుం డతఁడు
పట్టభద్రుఁడు[75] దేవపంక్తికి నెల్ల
అతని కనంత మూర్ధాక్షికరాంఘ్రి
వితతు లద్భుతముగా విలసిల్లుచుండు
అట్టిమూర్తియ నిఖిలావతారములుఁ
బుట్టంగ మూలమైపొలుచు నాకరము
తగబ్రహ్మ రుద్రాభిధానుఁడై యతఁడె
జగతికి నుదయ నాశముల నొసంగు
నతని యంశాంశంబు లవనిపైఁ బుట్టి
తతిధర్మమువ నిల్పు తమచోటు చేరు
అవియు నెయ్యవి యని యడిగెదరేని
వివరించి తెల్పెద వినుఁడు నిక్కంబు
యారయ బ్రహ్మ చర్యపరుండుఁ, గిటియు,
నారదండును, నరనారాయణులును,
అరుదైన కపిల దత్తాత్రేయ మునులు,
సురనాథుఁడైన యజ్ఞుం,డురుక్రముఁడు,
బలియుఁడైన పృథుండుఁ, బాఠీన కూర్మ
ములును, ధన్వంతరి, మోహినీమణియు,
[75] పట్టభద్రుడు- నాయకుఁడు, ప్రధాని.
331
శ్రీమన్నృసింహమూర్తియును, వామనుఁడు,
రాముండు, వ్యాసులు, రామచంద్రుండు,
బలభద్ర రుక్మిణీపతియు, బుద్ధుండుఁ,
గలికియ నను పేర్లుఁ గలిగి యొప్పారు
నివియాదిగా ధాత్రి నెసఁగు మాధవుని
యవతారముల నెన్న నజునకు వశమె
ఆదేవదేవుని హరిఁ గూర్చి వ్యాసుఁ
డాదట శ్రుతుల చిక్కణచిన ఘనుఁడు
భారతం బనుపేరఁ బరగు నామ్నాయ
సారంబు నిలిపిన సకలార్థవేది
జగతి భాగవతాఖ్య సన్నుతింపంగ
దగుపురాణము చెప్పి తనయుఁ డైనట్టి
శుకునిచేఁ జదివించె, శుకయోగిమణియుఁ
బ్రకటించె గంగలోఁ బ్రాయెవ్రతమున
కృతియైన యా పరీక్షితున కిబ్బంగిఁ
బ్రతిలేని యట్టి పురాణరత్నంబు[76]
వినుపింతు మీ కేను విశదంబుఁ గాఁగ”
ననుటయు నమ్మౌనులతని కిట్లనిరి
మునుల ప్రశ్న
“ఇప్పురాణము వ్యాసుఁ డెట్లాది జెప్పె?
నప్పరీక్షితుఁ డెవ్వఁ? డతఁ డేల యుండె
[76] పురాణరత్నము- శ్రీమద్భాగవత పురాణము
341
గంగలో? నతనికి నాశుకుం డెట్టి
సంగతిఁ దెలిపె నీ సత్పురాణంబు?
వ్యాసులు తొల్లి యా యాత్మజు వెంట
నాసక్తిఁ జనువేళ నాత్రోవ యందు
జలకేళి సలుపు నిర్జర సతుల్ శుకుని
కలఁగ కూరక యుండి యటతరువాత
నరుదెంచు తనుఁ గాంచి యంతంత వల్వ
లరసి కైకొనఁ జూచి యట్టి విధంబు
నడిగెడు నమ్ముని కప్పుడా వేల్పుఁ
బడతు లందరు నొక్కపద్ధతిఁ గాఁగ
“నబలయు, మగవాఁడు నను బుద్ధి నీకు
సొబగొందుఁగాని శ్రీశుకులకు లేదు
కావున మాకు నిన్గని సిగ్గు వొడమె
నావిధం బమర దా యనఘునిఁ జూడ”
ననిపల్కి రను కథ యఖిల లోకముల
వినఁబడు నెప్పుడు వినుతంబుఁ గాఁగ
నంతక యెచ్చోట నావునుం బిదుకు
నంతకుం దడవుండ[77]డతఁ డెట్టి వేళ
నతఁడు భాగవతంబు నానరేంద్రునకు
హితవృత్తిఁ దెలుపుట యెన్నంగ వింత”
[77] ఆవునుబితుకు నంతకుం దడ వుండడు- శుకమహర్షి ఒకే చోట ఎక్కువ సేపు ఉండడు, ఆవు పాలు పితుకుటకు పట్టేటంత సమయం దాటి ఒకేచోట ఎక్కడా ఉండడు.
351
యనుటయు నా రౌమహర్షణి[78] వారిఁ
గనుఁగొని యిట్లనుం గౌతుకం బలర
సూతుని సమాధానము
“మునులార! ద్వాపరంబున సత్యవతికి
జనియించె భువిఁ బరాశరముని వలన
హరియ వేదవ్యాసుఁ డనఁగ నమ్మౌని
వరుఁడు సరస్వతివాహినీ దరిని
రాజిల్లు బదరికాశ్రమమున నిలిచి
యీజగంబున కెల్లహితకాంక్షి యగుచు
వేదచతుష్కంబు విభజించి పైలుఁ
డాదిగాఁ గలుగు శిష్యగణంబుఁ జదువ
నలరించి భారతాఖ్యానంబు నిలిపె
తలఁపులో నంతటం దనివి చేకుఱక
యొకనాటి ప్రొద్దున నుల్లంబులోన
నొకకొంత నిర్వేద మొదవి చింతించి
కోరివేదముల చిక్కులు హరించితిని
భారతాఖ్యానంబుపలికితి వెలయ
చేవందపంబు చేసితి శక్తి కొలఁదిఁ
బావన భూము లేర్పడఁ గనుంగొంటి
నింతయుఁ గాఁగ నిట్లేలకో పొడమె
మంతరంగంబున నపరితోషంబు
[78] రోమహర్షిణి- రోమహర్షుని పుత్రుడైన వ్యాసుడు
361
కేవల హరికథాకీర్తనోన్నతులు
భావించి యొకనాఁడుఁ బలుక లేనైతి
వివరింతు నికనైన విష్ణుని కథలు
సవిశేషముగ జనుల్సంతసిల్లంగ
ననివిచారము సేయునంత నచ్చటికిఁ
జనుదెంచె నారద సంయమీంద్రుండు
నారద మౌని ఆగమనము
మునులార! వ్యాసు లమ్మునిమణి కపుడుఁ
దనతలంపంతయుఁ దగ నెఱింగించె
కలహాశనుండు[79], నా కానీనమౌని[80]
తలపెల్లఁ దెలిసి యుక్తముగ నిట్లనియె
వ్యాసునికి నారదమౌని యుపదేశము
“అనఘాత్మ! భారతాఖ్యానరత్నంబు
ననుపమంబుగఁ బల్కి యలరితి కీర్తి
అదియునుఁ గేవల హరికథా వినుతి
పదముఁ గాక నరాధిపతి వృత్తమయ్యె
మనవంటి వారలు మధురిపు కథలు
వినఁజేయు చదువులు వివరింపకున్న
నరుఁడెట్లు భవబంధనంబునుఁ బాసి
పరమపదస్థితి పడయంగ నోపు
సామంబు లవహిత జనతమోమిహిర[81]
ధామంబు లపవర్గ[82]దాన ప్రభావ
[79] కలహాశనుడు- నారదుడు
[80] కానీనమౌని- వేదవ్యాస మహర్షి, పరాశరమహర్షికి జాలరి కన్య యందు పుట్టినవాడు
[81] అవహిత జనతమోమిహిరుడు- జనులకు స్థిరంగా ఉన్న తమస్సు అనే చీకటికి సూర్యుడు
[82] అపవర్గము- మోక్షము
371
సీమంబులనఁ బ్రకాశించు లక్ష్మీశు
నామంబు లతిపావనములు సత్యముగ
యిట్టిపెంపమరుచునీడెందు లేని[83]
యట్టిమాధవుని నామావళి నుతికి
దృష్టాంతమైన మదీయ జన్మంబు
శిష్టులెన్నుదు రది చెప్పెద వినుము.”
నారద మౌని పూర్వ జన్మ వృత్తాంతము
“నరనుత! పూర్వ జన్మంబు నందేను
ధరణీసురల యింటిదాసికి సుతుఁడ
నైయుండి యా విప్రు లతి భక్తిఁ బెనుపఁ
బాయక పెరిగి యాపట్టణంబుననె
వ్రతము సల్పుచు యోగివరు లొక్కచోట
ధృతినిల్చి యుండంగఁ దెలివిసెలంగ
యేవారిఁజేరి వారెపుడు లక్ష్మీశు
వేవేల విధముల వినుతించు తెఱఁగుఁ
గనుఁగొని యా యోజగైకొని వారి
కొనర సేవకుఁడనై యుండంగ వారు
దయచేసి శ్రీహరిదాసుల నడక
ప్రియమున నాకుఁ దెల్పిరి రహస్యముగ
యేడేండ్ల వాఁడనై యేను మా తల్లి
యోడక సవరింప[84]నుంటి, నాలోన,
[83] పెంపమరుచునీడెందు లేని- పెంపు అమరుచును ఈడు (సాటి) ఎందును (ఎక్కడా) లేనట్టి
[84] సవరింప- పాలింప
381
ఆవులం బిదుకంగ నంధకారమునఁ
బోవుచు నహి[85] చేత బొలిసె మజ్జనని
వగవక యేనును వైరాగ్యయుక్తిఁ
దెగువమై నుత్తరదిశ వట్టి యేగి
క్రమముతో నొక మహారణ్యంబుఁ జొచ్చి
యమిత పరిశ్రాంతి నటు చాలనొచ్చి
యొకయేటిఁ బానీయ మొకకొంతఁ ద్రావి
యొకపిప్పలము నీడ నొనరంగ నిలిచి
మునులు చెప్పిన పథంబున[86] విష్ణు నాత్మఁ
గనుటకై ధ్యానంబుగైకొంటి నంత
నంతరంగంబున హరి గాంచి మెచ్చి
యంతలోనన చూడనమరక[87] యున్న
నప్పటియునుఁ[88] జూతునని యేఁ బెనంగ
నప్పుఁడిట్లని పుట్టె నాకాశవాణి
“బాలక! నీవిట్లు ప్రాకృతదేహ[89]
శాలివై ననుఁ గనంజాల వివ్వేళ
నాయందు భక్తి ఘనంబైన, నదియ
చేయు, నా చేరిక చింతింప వలదు,
చక్కంగ నిక నొక్క సాత్వికాంగంబుఁ[90]
గ్రక్కునం గైకొని కనియెదు నన్ను
[85] అహి- పాము
[86] పథము- విధానము
[87] చూడనమరక- కనబడక
[88] అప్పటియును- అప్పటికిని
[89] ప్రాకృతదేహము- భౌతికశరీరము
[90] సాత్వికాంగము- సాత్విక శరీరము
391
ననుచు నా చెవులకు నటు వినంబడిన
వినువీధి పలుకులు విని సంతసిల్లి
హరినామ సంకీర్తనాసక్తి మెఱయఁ
దిరుగుచునుండి యద్దేహంబు మాని
యలరారు నీ సాత్వికాంగంబు పూని
జలధిలోఁ గల్పావసానంబు నందు
శయనించి యున్న యా చతురాస్యు మేను
ప్రియమున నూర్పుతో బెరసి లోఁ జొచ్చి
మెలుపున నవ్విధి మేల్కొను వేళ
తొలిఁదొలి నిట్టూర్పుతోఁగూడ వెడలి
దేవదత్తంబయి తెలివొందుచున్న
యీవీణె చేత సర్వేశుఁ బాడుచును
నిరుపమ హరి భక్తి నిశ్చింతవృత్తి
వరమౌని యన నున్నవాఁడ నిబ్భంగి
అటుఁగాన యిపుఁడీవు హరి కథాస్తవము
ఘటియింపు మిపుడ లోకహితంబుఁగాఁగ”
అనుచు సంభాషించి యాదివ్యమౌని
చనియె నిజేచ్ఛకుఁ జయ్యన నంత
భాగవత పురాణ నిర్మాణ ప్రకారము
తనతలంపునకు మిత్రముభంగి[91] నున్న
మునిపల్కు విని వ్యాసముని ముదంబంది
[91] మిత్రముభంగి- అనుకూలముగ