బాల ద్విపద భాగవతం : భాగం 3
201
ఆంబికేయుని యరణ్యప్రవేశంబు
నంబుజాక్షుఁడు విజయంబు సేయుటయు
పాండునందన మహోప్రస్థాన కథయు
పాండవ మధ్యమ పౌత్రు దిగ్జయము
కలిభంజనము శృంగి ఘనశాప గతియు
నిలఱేఁడు గంగకు నేఁగి నిల్చుటయు
నలువొందు శుకదర్శనంబును నాఁగఁ
గలప్రథమస్కంధ కథలును మఱియు
నాదిఁబరీక్షితుం డడిగిన తెఱగు
నాదృతుండైన ఖట్వాంగు మోక్షంబు
నొప్పారు ధారణాయోగ లక్షణము
నప్పరమేశుని యవతార నుతియు
శునకజు డడిగిన సూటి తెలిపిన
వనజజు నారద సంవాద వివృతి
బ్రహ్మదేవుండు తపంబొనర్చుటయు
బ్రహ్మకు విష్ణుండు ప్రత్యక్షమగుట
బ్రహ్మయు హరియును భాసించు తెఱఁగు
బ్రహ్మనారదుల సంభాషణ క్రమము
నొనరెడు దశలక్షణోదాహరణము[59]
ననఁ బేరుకల ద్వితీయస్కంధ కథలు
[59] మహాపురాణ దశలక్షణములు- 1సర్గము 2విసర్గము 3స్థానము 4పోషణము 5ఊతులు 6మన్వంతరములు 7ఈశానుకథలు 8నిరోధము 9ముక్తి 10ఆశ్రయము,
211
విదురుఁ డుద్ధవుఁ బెంపు వెలయఁ గాంచుటయు
విదురు మైత్రియును సంవిహిత వాదంబు
ధాతజన్మంబునుఁ దచ్చరిత్రంబు
నాతత కాల కల్పాది లక్షణము
సర్గప్రకారంబు స్వాయంభువుండు
సర్గైక కార్యుఁడై సంభవించుటయు
నతిచిత్రమగు వరాహావతారంబు
దితికశ్యపులకు సంధిల్లు పల్కులును
జయవిజయుల కట్టి శాపంబు కలిమి
జయవిజయులు ధాత్రి జనియించుటయును
గర్వితుం గనకాక్షుఁ గడిమిఁ ద్రుంచుటయు
నుర్వీతలముఁ జక్రి యుద్ధరించుటయు
నొగిఁగర్దముఁడు దేవహూతిఁ గూడుటయు
తగునట్టి కపిలావతార క్రమంబు
కపిలుండు తల్లికిఁ గడు సాంఖ్యయోగ
విపుల మార్గంబులు వివరించుటయును
ననఁగ బ్రఖ్యాతంబులైమనోహరము
లనఁగ మించిన తృతీయస్కంధ కథలు
సమధిక మనుసుతాసంతతి క్రమము
రమణీయ దక్షాధ్వరధ్వంసనంబు
221
ధ్రువవేన పృధు మహాద్భుత చరిత్రములు
బ్రవిమల ప్రాచీనబర్హిరున్నతియు
అసమ పురంజనోపాఖ్యానకంబు
వెసఁబ్రచేతసులు శ్రీవిష్ణుఁ గాంచుటయు
వారికి మారిషావనిత యందధిక
సారత దక్షునిజననంబు నాగ
గణనీయ విస్మయకారణ లీలఁ
బ్రణుతంబులగు చతుర్థస్కంధ కథలు
వరకీర్తి యగు ప్రియవ్రతు చరిత్రంబు
భరత ప్రమోదవైభవము నాంగిరస
రహుగణ భాషణక్రమము బ్రహ్మాండ
మహిమ విశేష ప్రమాణ వర్ణనము
కలయంగ నుపరిలోకముల[60] నిల్కడయు
నెలకొన్న పాతాళ[61] నిరయ[62] క్రమములు
నాననేక విధాభినందిత మార్గ
మానిత బహు పంచమస్కంధ కథలు
ఆదినజామిళోపాఖ్యాన మంద
యాదానవారి దాస్యప్రభావంబు
దక్షుతపంబును దక్షు సంతతియు
నక్షీణ దేవాసురాది జన్మములు
[60] ఊర్ధ్వ లేక ఉపరి లోకము లేడు- భూ: భువ: సువ: మహ: జన: తప: సత్యమ్. సత్యలోకము బ్రహ్మ నివాస స్థానము కాగా దానిపై వైకుంఠము.
[61] పాతాళములు- అధోలోకము లేడు- అతల, వితల, సుతల, తలాతల, మహాతల, రసాతల, పాతాళ లోకములు.
[62] నిరయము-నరకము.
231
రూఢినొందిన విశ్వరూపు వర్తనము
తోడనే పుట్టు వృత్రుని దుర్నయంబు[63]
వినుతమైన దధీచి వితరణ కథయు
ఘనదేవ దైత్య సంగ్రామ సంభ్రమము
వృత్రాసురుని దేవవిభుఁడు దృంచుటయు
చిత్రకేతు కథావిశేష సంగతియు
సరవి నేకోనపంచాశత్కుమార[64]
చరితంబు ననియెడు షష్ఠంబు కథలు
పడతుల యముని సంభాషణ క్రమము
కడక మించు హిరణ్యకశిపు వృత్తంబు
ప్రహ్లాదు జన్మంబు భగవంతుసేవ
నాహ్లాదమున బొందు నతని వర్తనము
శ్రీనృసింహుఁడు ప్రకాశించిన తెఱఁగు
దానవపుర నిపాతన పద్ధతియును
సతత వర్ణాశ్రమాచార నిర్ణీత
మతములు నను సప్తమస్కంధ కథలు
స్వాయంభువాదిక చరితంబు దంతి
నాయక మోక్ష మానవ వర్తనములు
అబ్ధిమంథనము కూర్మావతారంబు
నబ్ధిశాయి లతాంగి యైన చందంబు
బలిపక్ష దానవబల నిర్ణయంబు
సలలిత హరిహరసల్లాప కథయు
[63] దుర్నయము- దుర్ + నయము, చెడు నడత, చెడు నడవడిక.
[64] ఏకోన పంచాశత్కుమారులు- ఏ కోన పంచాశత్ అంటే ఒక్కటి తక్కువగా గల యాభై. అనగా 49. దైత్యుల తల్లి దితి గర్భంలోని పిండాన్ని యింద్రుడు ఏడు ముక్కలు చేసి ఒక్కొక్క ముక్కను మరలా ఏడు ముక్కలుగా నరికాడు. అలా ఏడు ఏడులు- 49 మంది ఐరి. వారే మరుద్గణము అను దేవయోని
241
ఆమీద వైవస్వతాది వృత్తములు
వామనావతరణ వైభవంబులును
ధీరసత్యవ్రత స్థితియు మీనావ
తారంబు ననఁగ విస్తారంబుఁ గలిగి
సహజ విశేష రసప్రపంచముల
మహినెన్నఁ గల యష్టమస్కంధ కథలు
రాజవంశావు కీర్తనము సుద్యుమ్న
రాజచరిత్ర చిత్రంబు నిక్ష్వాకు
నరపతి ప్రముఖ జన్మము మరుత్తాది
చరితంబు నంబరీషప్రభావంబు
రాజిల్లు మాంధాత ప్రౌఢియు సగర
రాజవృత్తియు భగీరథ విలాసంబు
శ్రీరామకథయును శీతాంశు కులము
వారల యనుభావ వర్ణనోద్యమము
పరశురామకథా ప్రపంచంబుఁ గీర్తిఁ
దిరమైన యల యయాతిప్రచారంబు
తనుమణి యగు శకుంతల వివాహంబు
జననుతంబైన దౌష్యంతి[65] వర్తనము
సంగడి భీష్మాది జన్మంబు ఋశ్య
శృంగమౌని తపోవిశేషంబు విధము
[65] దౌష్యంతి దుష్యంతుని కుమారుడు, భరతుఁడు
251
యదువంశ కథనంబు నందు శ్రీకృష్ణు
నుదయ సూచనము నా నుర్విలో వెలసి
భవ్యతరంబులై ప్రణుతింపఁజాలి
నవ్యంబులైనట్టి నవమంబు కథలు
దేవకీ పరిణయ స్థితియుఁ, గంసుండు
దేవకి నణఁపంగ దెగువఁ జాపుటయు,
బలదేవ కృష్ణుల ప్రభవంబు, వార
లలరి నందుని పల్లె యందుంచుటయును,
వికృతాంగిఁ బూతన విదళించుటయును,
శకట తృణావర్త సంహరణంబు,
నమర మృత్తికఁ దిన్న యాచిత్రకథయు,
నమడ[66] మద్దుల శాప మణగించుటయును,
గరిమ బృఁదావనా గమనంబు, వత్స
హరణంబు, కాళీయు నదటుమాన్చుటయు,
వనవహ్ని పానంబు, వల్లవీవ్రతము[67],
వనగత వల్లవీ వస్త్రాపహృతియు,
నచల మెత్తుటయు, యానందానయంబు,
నుచిత రాసక్రీడయును సుదర్శనుని
శాపమోచనమును, శంఖ చూడాది
పాపనిష్ఠులఁ బట్టి భంజించుటయును,
[66] అమడ- జంట
[67] వల్లవీవ్రతము- గోపికలు చేసి వ్రతము కాత్యాయనీవ్రతము.
261
కెరలి కంసుఁడు దేవకిని వసుదేవుఁ
గరుణ లేక నిరోధగతులఁ జేయుటయు
అక్రూర రాకయు, యమునలో నతఁడు
చక్రితనూవిశేషంబుఁ జూచుటయు,
విశ్రుత మధురా ప్రవేశవృత్తంబు,
నశ్రమ కృత మహేష్వాస భంగంబు
పెనుపొందు కువలయాపీడ నాశనము,
మునుకొని చాణూర ముష్టిక వధయు,
యేవతోఁ[68] గంసుని హింసించుటయును,
దేవకీ యుత వసుదేవ మోచనము
శ్రీమాన్యుఁగా నుగ్రసేను నిల్పుటయు
రామకృష్ణులు విద్య రహి[69] నేర్చుటయును
గురుతనూజుని నొసంగుటయు మాగథుని
గరిమోక్తియును ద్వారకాప్రవేశంబు
నరుఁడైన యా కాలయవన ఘాతనము
కరమొప్పు రుక్మిణీకల్యాణ కథయు
ప్రద్యుమ్న చరిత జాంబవతి చేకోలు
ప్రద్యుతి యను సత్యభామ పెండ్లియును
వఱలు కాళింది వివాహంబు నట్టి
తఱి నైన మిత్రవిందాసమాగమము
[68] ఏవ- రోషము
[69] రహి- బాగు
271
కుదియించి ముర నరకులఁ ద్రుంచుటయును
పదియారు వేవురు పణఁతుల వృతియు[70]
తలకొని పారిజాతము హరించుటయు
కలుషించు రుక్మి నిగ్రహము[71] సేయుటయు
ఉషఁదెచ్చుటయును నృగోర్వీశు తెఱఁగు
విషమతం గాళింది వేగఁ జించుటయు
ఈశత[72] పౌండ్ర కాశీశ మర్దనము
కాశిదీపనము నుగ్రత నొనర్చుటయు
ద్వివిద సంహృతియు హస్తిన పురి రాముఁ
డవలీల హలముచే నలమి యీడ్చుటయు
శౌరినారదుల విస్రంభ గోష్ఠియునుఁ
జేరికఁ గల యుధిష్ఠిరు యాగ కథయు
అటజరాసంధ సంహార చాతురియుఁ
బటుశక్తి నల శిశుపాలుఁ ద్రుంచుటయు
సాల్వాది నిర్జయసంభ్రమోక్తియును
పల్వలాసురుని దర్పంబణచుటయు
నలఘు కుచేల ద్విజాఖ్యానకంబు
పొలుపారు దేవకీ పుత్రార్పణంబు
ప్రథితమైన సుభద్ర పరిణయోత్సవము
మిథిలకుఁ గృష్ణుండు మెరసి యేగుటయు
[70] వృత్తి- వరించుట
[71] నిగ్రహము- నిర్బంధించుట
[72] ఈశతన్- సర్వశక్తిమంతముగా
281
మృతవిప్రపుత్రు నర్మిలి నొసంగుటయు
శ్రుతిగీతలును వృకాసురు చరిత్రంబు
వహికెక్కు[73] భృగు మహత్వంబును ననఁగ
మహిఁబేరు కల దశమస్కంధ కథలు
వసుధామరులు శాపవచన దానంబు
వసుదేవ మౌని సంవాద మార్గంబు
అతులితార్షభ విదేహాధి పోక్తులును
చతురాస్యు ప్రార్థనా సంవిధానంబు
అనురక్తి నుద్ధవుం డడిగెడు తెఱగు
ననువైన యవధూత యదు వివాదంబు
శౌరియుద్ధవునకు సకల తత్త్వములు
కారుణ్య వివశతం గానఁబల్కుటయు
కడయు ప్రభాస యాత్రయు యదుప్రవరు
లడఁగుట హరి విజయంబు సేయుటయు
ననఁగ నామ్నాయ తుల్యంబులై మెఱయు
జనవినుతైకాదశస్కంధ కథలు
ప్రగుణిత కలియుగ రాజవంశములు
యుగలక్షణము ప్రళయోరు లక్షణము
ఆపరీక్షిత్తు నిర్యాణంబు మిగుల
నోపిన జనమేజయుని సర్పమఖము
[73] వహికెక్కు- వాసికెక్కు
291
శ్రుతిశాఖ లేర్పరించుటయు, మృకండు
సుతునుపాఖ్యాన మచ్చుత మహాపురుషు
నంగశస్త్రముల విన్యాసక్రమంబు
నాంగిరమైన సూర్యప్రశంసయును
తగుపురాణముల ప్రస్తారంబు ననఁగ
జగతి మించిన ద్వాదశస్కంధ కథయు
గలిగి సాంగోపాంగకంబుగా వెలయుఁ
బలుఁదెఱంగుల బాలభాగవతంబు
యిదియ వేదము, శాస్త్ర మిదియ, పురాణ
మిదియ, యలంకార మిదియ, యటంచు
సకల విద్వజ్జనుల్సన్నుతి సేయఁ
బ్రకటమౌ భువి బాలభాగవతంబు
ఫలశ్రుతి
భాసిల్లు నీ బాలభాగవతంబు
వ్రాసినఁ జదివిన వర భక్తి వినిన
నిందిరేశుఁడు వారి హృదయంబులందు
విందయి వసియించి వేడ్క యొనర్చు
అఖిల తీర్థంబులనాడిన ఫలము
నఖిల దానముల సేయఁగ గల్గు ఫలముఁ
జేపట్టి వారు లక్ష్మీవిశేషముల
దీపింతు రఖిల దిగ్దేశంబులందు