పోతన తెలుగు భాగవతము

బాల ద్విపద భాగవతం : భాగం - 5-501-600

• Print
• Email
• Share on FaceBook
• Share on Twitter

501
చటచట ధ్వనులు హెచ్చఁగ బిడికిళ్ళు
ఘటియించి నొప్పించి గాతయైఁ గలసి
వొత్తుచు నొత్తుచు నొక్క యుమ్మడినె
హత్తియంగములచే నంగంబు లూఁది
చిమ్ముచు నిలుకడల్చెదరించి సారె
హుమ్ముహుమ్మునుచు మహోగ్రతల్ బలియఁ
బరుషతం బరిరంభపాతనాక్రమణ
పరిపీడనాటోపభంజనా కృష్టి
చాలనోన్నయన సంస్థాపన గ్రహణ
కీలనాదులఁ జాలఁ గినుకమై నెఱపి
పెనఁగి రన్యోన్యంబు పెంపులుఁ గాంచి
జనులెల్లఁ జుట్టును సారెకుం బొగడ

శ్రీకృష్ణుఁడు చాణూరుని సంహరించుట

అంతఁజాణూరుండు నట పట్టు సడలి
యెంతయు వడి మీదికెగసె రోషమున
హరిపేరురము ముష్టిహతుల నొందించె
హరియు నా మల్లుని నవలీల నొడిసి
పటుశక్తి బాహువుల్పట్టి కుదించి
తటుకున బిరబిరం దఱచుగాఁ ద్రిప్పి
గగనంబు నందె నిర్గత జీవుఁ జేసి
జగతిపైఁ బడవైచె జను లహో యనఁగ

బలరాముఁడు ముష్టికు నంత మొందించుట

511

కలసి ముష్టికుఁడు నెక్కటొఁ[60] గొంత పెనఁగి
బలముష్టి ఘాత విభ్రాంతుఁడై వ్రాలె
మఱియు రాముఁడు కూటు[61] మడియించె, శౌరి
గుఱిగాగ చలదోసకులఁ గీటణంచె
అదిగని తలకొక యనక జెట్లెల్ల[62]
నదవద పడి పాఱి రందఱు నవ్వ

కోపించిన కంసుఁడు యదువీరులను సంహరింపుడని సైన్యమున కాజ్ఞాపించుట

కంసుండు నింతయుఁగాంచి రోషించి
“హింసించి యీడువుఁడీపిన్న వాండ్ల
నఱుకుండు వసుదేవనందులఁ బట్టి
నుఱుమాడుఁడుగ్రసేనుని యదువరుల”

శ్రీకృష్ణుఁడు కంసుని యాతని తమ్ములైన కంకాదులను సంహరించుట

అనిపల్కుటయు శౌరి యాలించి యతని
ఘనతరంబగు మంచకము మీది కెగసి
గరుడండు ఫణి వోలె గతఁ జీవుఁజేసి
ధరమీదఁ బడ నీడ్చెఁ దత్క్షణంబునన
ఆసమయంబున నక్కంసు తమ్ము
లాసుర మతులు కంకాదులుఁ గూడి
అనిసేయ వచ్చిన హరి యొక్క పరిఘ
మునవారి నణఁచెఁ బ్రమోదంబు తోడ
దివిదుందుభులు మ్రోసె దివిజులు నొగడి
రవనిపై దివిజ పుష్పాసార మలరె

తాతకు తల్లి దండ్రులకు బంధ విముక్తిని గల్గించి తాతయైన యుగ్రసేనుని పట్టాభిషిక్తునిఁ జేయుట

521

అల్లన కంసు భార్యల నూరడించి
తల్లిదండ్రులకు బంధవిముక్తిఁ జేసి
వారలు తము గారవమున ముద్దాడ
వారితోఁ దగునట్టి వాక్యంబులాడి
నరులు మెచ్చం గడునాథుగా, నీతి
పరునుగ్రసేనునిం బట్టంబుఁ గట్టి
అదవదపడువారలైడాఁగియున్న
యదువృష్ణి ముఖ్యుల నపుడ రావించి
నందవ్రజమున కానందంబు తోడ
నందుని సబహుమానంబుగా ననిపి

శ్రీ కృష్ణుఁడు గురువు సాందీపని యొద్ద విద్యాభ్యాసము చేయుట

శరణాగతానీకసంరక్షకుండు
గురుకీర్తి యగునట్టి గోవిందుఁ డంత
కలితోపనయన సంస్కారుఁడై కీర్తి
తిలకితుండైన సాందీపని యొద్ద
సకల విద్యలుఁ జతుష్షష్టి దినములఁ
బ్రకటంబుగాఁ దానుబలుఁడును నేర్చె
యంతకుం జేరినయాగురుపుత్రు
నంతకు వలన శౌర్యంబునం దెచ్చి
గురుదక్షిణన నొనంగూర్చి యవంతి
పురినుండి మధురకుభోరన వచ్చె

తన కుమార్తెలకు జరిగిన ఘోర పరాభవమునకుఁ గినిసి మగధ దేశాధీశుఁడు జరాసంధుఁడు మధురపై దండెత్తుట

531

అస్తియుం బ్రాప్తియు నను కంసు భార్య
లన్త జీవితనాథ లగుట శోకమున
తమ తండ్రి యగు మాగధక్షోణిపతికిఁ
దమ పరాభవము నంతయునుఁ దెల్పుటయు
నాజరాసంధుండు నతి కుపితాత్ముఁ
డైజయకాంక్షచే నరదంబు నెక్కి
పక్షంబు[63] లగుచు నిర్వదియమూడైన
యక్షౌహిణులు[64] తన్ను నాసక్తిఁ గొలువ
యేతెంచి రాజసం బెసగంగ మధుర
నాతంకకారియై యావరించుటయు[65]
యీదుర్మదాంధుని నిపుడ త్రుంచుటయు
చెయ్దిగా[66] దీసారి వెడలిన నితఁడు
మఱియుఁ గొందరఁ గూడి మసల కేతెంచుఁ
దఱి యగు నట్లైన ధర భారముడుప

మేఘమండలము నుండి రెండు దివ్యరథములు బలరామ కృష్ణుల నెదుట వచ్చి నిల్చుట

ననితలపోయు కంసారి యగ్రమున
ఘనమార్గమున[67] నుండి ఘనతర ద్యుతులఁ
బ్రథన[68] సన్నాహ విభ్రాజితంబైన
రథయుగళం బుదారంబుగా నిలిచె
అందొక్క రథము తాలాంకున[69] కొసఁగి
దందడి[70] నొక్క రథంబు తానెక్కి

541
వెడలి జరాసంధ వీరసైన్యములఁ
దొడిఁబడం గడముట్టఁ ద్రుంచె బెంపలర

పదియేడు మారులు శ్రీ కృష్ణున కోడిపోయిన జరాసంధునికి నారదుఁడొక మహోపాయము చెప్పుట

బలుఁడు జరాసంధు బవరంబులోన[71]
వెలయంగఁ బట్టిన విడిపించె మరల
జడుఁడగు నా జరాసంధుండు నాత్మఁ
గడుసిగ్గు పడి యేఁగి క్రౌర్యంబు తోడ
మఱియు నంతేసి సమగ్ర సైన్యంబు
లఱుముక కొలువంగ నరుదెంచి తాఁకి
పదియేడు మారు లిప్పగిదినే నొచ్చి
యెదురు నిల్వఁగ లేక యేగె దుర్బలత
యిరవొంద మాగధోర్వీశుండు మఱియు
నరుదేర నుద్యుక్తుఁడగు నంతలోన
నారదముని బోధనంబును జేసి
ఆరజుం[72] డగు కాలయవనుండు గినిసి

సముద్ర మధ్యములో శ్రీకృష్ణుఁడు ద్వారకాపురీ నిర్మాణము చేయుట

యవన త్రికోటి సహాయత వచ్చి
రవణుఁడై మధురాపురంబుపై విడియ
వీనితో నని సేయువెడలిన యిపుడె
తానేగుదెంచు నాతల జరాసుతుఁడు
ఆరీతి జనుదెంచి యామహావీరుఁ
డూరక చననేరఁ డుద్ధతుండగుట
యదువుల నెత్తుక యరుగు నొండేని ,
పదిలుఁడై పురి చొరఁబాఱు నొండేని

551
కావున మర్త్యదుర్గమమగు నొక్క
కైవశం బైన దుర్గముఁ గల్గ వలయు
ననిద్వారకాపురి యబ్ధి మధ్యమునఁ
గనఁబడ నిర్మించె గరుడధ్వజుండు[73]

ద్వారకాపురీ సౌందర్య వర్ణనము

ఆవార్ధిలో నుండి యహిరాజకన్య
లావీటి వరణ[74] శృంగాగ్రంబు[75] లెక్కి
నెయ్యంపు మాటలు నెఱపం బగళ్ళ
యయ్యెతేలి మహోరగావలి చూచి
చుట్టునుం గోటపైఁజూడ నా నగరి
యట్టాలకంబుల[76] ననవరతంబు
మందార మంజరీ మకరంద పూర
సందోహముల దొనల్ చాల నొప్పారు
అప్పురి టెక్కెంబు లంబర తటిని
యప్పులం దడిసి యొయ్యన గాలిఁ దూలి
తనరారు వైజయంతములోని సతుల
కొనరించు నెపుడు శైత్యోపచారముల
సవతు లే కప్పురి సౌధంబు లెక్కి
యువిదలు శృంగారమొనరించుకొనఁగ
అగుఁగాదనుచుఁ గూర్చియుందురా వేల్పు
చిగురుబోణులు చేరి చెలుల చందమునఁ

561
బొలుపారు దిక్పాలపుర చతుష్టయముఁ[77]
దెలిసి నవ్వుటకునై తెఱవఁగా బడిన
వదనంబులోయన వాకిళ్ళు నాల్గు
పదిలంబులై యెన్నఁబడు నప్పురమున
నవరత్న కాంచననవ్యంబు గాను
భవనంబు వరలెడు పన్నిదంబునకు[78]
కమనీయ గృహ చంద్రకాంత నిష్యంద
సమధిక కుల్యా ప్రసారముల్[79] పెనుప
పెరిగి మిన్నంటి శోభిల్లుచునుండుఁ
బరిసరోద్యానముల్ ప్రబలి యవ్వీట
తటనవరత్న భాతతులు పూర్వంబు
ఘటితంబులగు వర్ణగణములం గప్ప
కుముద హల్లక పద్మ కోకనదాది[80]
కమల భేదము దృష్టిఁగానంగ లేక
అప్పురి సరసుల యళి తతుల్ తేనెఁ
దప్పక యాని భేదంబు నెఱుంగు
లోకబాంధవ శుభాలోకంబుఁగలుగ
సైకంబుగాఁ[81] గల్గి సరసియుం బోలె
మెఱసి రత్నాకరమేఖల[82] యగుచు
మెఱవణి[83] గల యట్టి మెలఁతుక వోలె

571
వివిధ మనోహరవీధీ విశేష
సవిలాసయై నాట్యసద్విద్య[84] వోలె
ఘన హస్తి నఖ నవాంక ద్వార యగుచు
ననవరతస్థాయి హరిదరి[85] వోలె
వరభోగి వాసతావర్ణనీయతల
సిరిమించి బలిసద్మసీమయ[86] పోలె
సుమనో వితాన విస్ఫూర్తి యెల్లపుడుఁ
దెమలక యమరావతీపురి[87] వోలె
జగతి నుజ్జ్వల పుణ్యజన సమాకీర్ణ
యగుచుఁ బెంపొందిన యలకయ[88] పోలె
స్మరణ మాత్రంబున జనపాపహరణ
కరశక్తిఁ గలిగి గంగానది[89] వోలె
అమిత లక్ష్మీ విహారాలయం బగుచు
సమధిక విష్ణువక్షస్స్థలి[90] వోలె
వాసికెక్కు ననంతవరవిహారముల
భాసిల్లి వైకుంఠపదవియ[91] పోలె

తననే నమ్ముకొన్న మధురానగర ప్రజలను శ్రీకృష్ణుఁడు యోగబలముతో ఒక్క రాత్రిలో ద్వారకాపురి చేర్చుట

అధికంబుగా నొప్పు నద్ద్వారవతికి[92]
మధువైరి యప్పుడు మధురలోఁ గలుగు
ప్రజల నందఱ యోగబలమున రాత్రి
గుజగుజల్ గానీక కొనిపోయె వేగ

581

యీరీతిఁ దన వారి నెల్లనుఁ గరుణ
ద్వారవలీపురిం[93] దగనిల్పి శౌరి
మధురకు మఱునాఁడు మఱలి యేతెంచి
మధురలో నుండె నిర్మలవేషుఁ డగుచు

శ్రీకృష్ణుని పట్టబోయిన కాలయవనుని ముచుకుందుఁడను మాంధాతృసుతుఁడు భస్మీపటల మొనర్చుట

వెడలిన విషమ దుర్విషయ రోషాగ్ని[94]
యడరెడు నక్కాలయవనుండు సూచి
నారదోదిత లక్షణంబుల కలిమి
శౌరిఁగాఁ దెలిసి మచ్చర మేద నితని
నిట్టెపట్టెద నని యెదురుగా నడవ
నట్టిరీతికి భీతుఁడగు లీల శౌరి
పరునెత్తుటయుఁ దోనె పరువెత్తెవైరి
హరియొక్క గుహ సొర నతఁడుఁ దోఁజొచ్చె
ప్రచురుండు మాంధాతృపార్థివ సుతుఁడు
ముచుకుందుఁడను మహాత్ముఁడు మున్నుఁ గడిమి
అమర నాథునకుఁ దోడైదైత్యవరుల
సమయించి వెలసె, యచ్చట నిద్ర నొంది
యున్నవాఁ డమ్మహాయోగీంద్రచంద్రు
నన్నీచుఁడగు కాలయవనుండు గాంచి
“ననునిట తోతెంచి నటనతో నిట్లు
కనుమూసితే” యని కదిరి తన్నుటయు

591

అతఁడుఁ గన్నులు విచ్చె నత్తురుష్కాధి
పతియును నీఱయిపడియె నగ్రమున[95]

స్తోత్ర నమస్కారములు చేసిన ముచికుందునకు శ్రీకృష్ణుఁడు మోక్ష మనుగ్రహించుట

ముచుకుందుఁడునుఁ బార్శ్వమున నున్న కృష్ణు
నుచితంబుగాఁ దన యునికెల్లఁ దెలిపి
యీవెవ్వ రనుటయు నెఱిగించి, యతఁడు
గావించు నతి, నుతుల్ గైకొని శౌరి
ఆత్మపదం బిత్తు నని పల్కి వెడలి
యాత్మీయ బలముతో నప్పుడ కలసి

జరాసంధుఁడు రెండవసారి శ్రీకృష్ణునిపై దండెత్తి పరాభూతుఁడై మరలిపోవుట

యవనుల ఖండించి యవనధనంబు
సవరించుకొనిపోవు[96] సమయంబు నందు
ప్రక్షోభ మలర నిర్వదియుమూడైన
యక్షౌహిణులఁ గూడి యాజరాసుతుఁడు
తెరువున దాఁక భీతిల్లిన పగిది
సురథులు రామకృష్ణులు పలాయనము
నందిప్రవర్షణంబన నొక్క యద్రి
యందెక్కి డాఁగిన నట జరాసుతుఁడు
అందాక జాడ చయ్యనఁ దెచ్చి యందు
క్రందైన వానచేఁ గానంగ లేక
ధరమునం దిరిగిరా దారువుల్ పేర్చి
తరళత ననలంబు దగిలించు నంత