బాల ద్విపద భాగవతం : భాగం-5-1301-1400
1301
కనదనేకప రాజఘన దాన వారిఁ
గనుపట్టి చిత్రమై కటకంబు పోలె
గురుశిలీముఖ సమాకులిత పుష్కరత
సరిలేక మెఱసి కాసారంబ పోలె
చెలఁగు సముద్భట సింహనాదములుఁ
గలుగుటచే కులగ్రావంబ పోలె
అమిత శివాక్రాంతమైవింత యగుచు
బ్రమధేశ తను వామభాగంబ పోలె
ఉచిత మార్గణ గుణ యోగానుసార
రుచిరమై దాన శూరుమనంబ పోలె
ఘనతర శిరసిజాకర్షణ కరణ
వినుతమై కాముకవృత్తంబు పోలె
బలికబంధ వికారపరిపాటిఁ దెలుపఁ
గలిగి రామాయణకావ్యంబ పోలె
అతుల ప్రభంజనాహతి పతత్పత్ర
తతదేశమై వసంతవనంబ పోలె
పరివృత కాదంబపక్షజ వాయు
గరిమాఢ్యమై శరత్కాలంబ పోలె
గురుభీష్మ శౌర్యానుగుణచరిత్రములఁ
గరమొప్పి భారతాఖ్యానంబ పోలె
1311
నిరుపమ ప్రతిపక్షనిగ్రహస్థాన
సరభసంబై తర్కశాస్త్రంబ పోలె
అతిఘోరమగు నట్టి యారణం బపుడు
వితత రౌద్ర రస ప్రవేశమై మెఱసె
కుపితుఁడైన శ్రీ కృష్ణుఁడు కౌమోదకి యనెడి గద చేత దంత వక్త్రుని సంహరించుట
హరియంతఁ గుపితుఁడై యాదంతవక్త్రు
విరథుగా నొనరించి విస్మయం బలర
తనదు భీకర గదాదండంబు చేతఁ
దునిమె నెంతయు నమర్య్తులు ప్రస్తుతింప
తద్దేహ నిర్గత ధామపుంజంబు
నద్దేవ దేవుని యంగంబు సొచ్చె
అతని సహోదరుం డగు విదూరథుని
నతుల చక్రారాగ్ని కాహుతి సేసె
యీరీతి రిపుల జయించి యా శౌరి
ద్వారకలో సౌఖ్యవంతుఁడై యుండె
పాండవ కౌరవుల మధ్య యుద్ధము సంభవించగా బలరాముఁడు తాను తటస్థుఁడనని తీర్థయాత్రలకు బయలుదేరి, భీమ దుర్యోధనులు పోరుకు తలపడిరని విన్న వెంటనే ద్వారకకు మరలి వచ్చుట
అంతఁబాండవ కౌరవానీక వార్త
వింతగాఁ బొడమిన విని హలాయుధుఁడు
యేనుమధ్యస్థుండ నెవ్వరిలోన
నైనఁగూడిన లోకు లన్యాయ మండ్రు
దినములు గడపెదఁ దీర్థ సంసేవ
ననియేగి నైమిశంబగు నరణ్యమున
1321
యిల్వల సుతుని మునీంద్ర విరోధి
బల్వలుండను దైత్యుఁ బరిమార్చి యంత
వుదుటున వడముడియును సుయోధనుఁడు
గదలుఁ గైకొనుచు డగ్గరుట వీక్షించి
శౌరిని దూఱుచు సపరివారముగ
భోరన ద్వారకాపురికి నేతెంచె
కుచేలుని లేమిని హరించి శ్రీ కృష్ణుఁడాతనికి కలిమిని ప్రసాదించుట
జననుతుండగు బాలసఖుఁడు కుచేలుఁ
డనువిప్రుఁడే తెంచియాశీర్వదింప
మురవైరిఁ గడు నెయ్యమున గారవించి
కరుణ బాల్యము నాఁటికథలెల్లఁ దెలిపి
ననుఁజూడ వచ్చుచు నాకేమి దెచ్చి
తనుచుఁ బారుని బట్టలన్నియు వెదకి
కొంగున నటుకులుఁగొన్ని యుండంగఁ
జెంగలించిన భక్తిచేనారగించి
అతనిలేమి హరించి యైశ్వర్య మొసఁగి
చతురత ననిపె నీజగమెల్లఁ బొగడ
తల్లి దేవకీదేవి కోరగా కంసునిచే హతులైన యామె శిశువులను శ్రీకృష్ణుఁడు తెచ్చి యిచ్చుట
దేవకీ దేవి యర్థించినం గంసు
చేవినిహతులైన శిశువుల నెల్ల
పాతాళమున రేగి బలిపూజ లొసఁగఁ
బ్రీతుఁడై కొని వచ్చి ప్రియముగాఁ జూపి
1331
తల్లిదైన్యముఁ గొంతఁ దలగించి వారి
నెల్లముక్తులఁ జేసె నేపారు కరుణ
శ్రీ కృష్ణుని వివిధ లీలా విశేషములు
చారు త్రిదండి వేషముఁ దాల్చిఁ దన్నుఁ
జేరిన పార్థుతోఁ జెలియలిం గూర్చె
మిళిత ప్రమోదుఁడై మిధిలకు నేఁగి
వల నొప్ప శ్రుతదేహ వైదేహకులకు
తడయక నిజ పదదానంబు సేయ
నొడఁబడి గురుదక్షు యాగంబుఁ దెలిపి
చక్రవాళంబను శైలంబుఁ గడచి
చక్రప్రకాశంబుసరణి యొసంగ
అర్జున సహితుఁడై యరిగి శ్రీ కృష్ణు
నర్జున శేషశయ్యాశయుంగాంచి
తటుకున మృత విప్రతనయులం దెచ్చి
చటు సూక్తి మెఱయఁ దజ్జనకున కొసఁగె
నిది యాదిగాఁ గల్గు నిమ్మురాంతకుని
వివిధ చరిత్రముల్వివరింపఁ దరమె
శుక మహర్షి పరీక్షితునితో తాను శ్రీ మన్నారాయణ కథా విశేషములను గూర్చి విన్న పూర్వపరంపరను తెల్పుట
జనలోకమున మునీశ్వరులాది నడుగ
ననుపమ ప్రతిభానుఁడగు సునందనుఁడు
సకలంబు గ్రసియించి శక్తులం గూడి
ప్రకటించి తెండు శ్రీపతిఁజేరి శ్రుతులు
1341
ప్రభువును మంగళపాఠకుల్బోలె
శుభనుతు ల్మదికి మెచ్చులుగ మేల్కొలుపు
ననితెల్పెనని తన్ను నడుగు నారదున
కనయంబుఁ దెల్పె నారాయణ మౌని
కొలఁదికి మీరు నాగోవిందు సుగుణ
కలిత శ్రుతి స్తుతి క్రమములను నెల్ల
ఆనారదుండు విన్నయల మా తండ్రి
యైనవ్యాసులకుఁ బెం పారగం దెలిపె
అనిపల్కి శుకయోగి యాధనంజయుని
మనుమనితోఁ గూర్చిమఱియు నిట్లనియె
హరి యిచ్చు వరము ధ్రువమని, హరుఁడ స్థిరమైన వర మిచ్చి దుఃఖింపఁగా హరియే శివుని రక్షించి నాడనుటకుఁ బ్రమాణముగా శుకుఁడు భస్మాసురుని కథ చెప్పుట
హరిభక్తపరతంత్రుఁ డార్తరక్షకుఁడు
వరశరణాగతవజ్ర పంజరుఁడు
హరివరంబు ధ్రువంబు హరుఁడస్థిరంపు
వరమిచ్చి ఖేదింప వారించు హరియె
వినుము పూర్వంబున వృకుఁడను నొక్క
దనుజుండు హరుఁ గూర్చి తపమొనరించి
తనహస్త మెవ్వనితలనిడె నతఁడు
చనునట్లుగా వరసంప్రాప్తి గాంచి
ఆరుద్రు తలనె మున్నటు సేయఁ బూన
భీరుఁడై యాశూలి పెంపరి పఱచి
1351
తలఁకుచుఁ బరమ పదమునకు నేగ
నలినాక్షుఁ డొక్క మాణవకుఁడై నిలిచి
వృకుఁజూచి చనుదెంచు వృత్తాంత మడిగి
“అకట! రుద్రుని మాటలవి యేమి పాటి
యిలుగుదురే[161] హస్తమిడ రుద్రు నిట్లు
పలుకని యట్లుగాఁ భంగింతు గాని”
“అనఘాత్మ ప్రతి చూడుమా”యన వృకుఁడు
తనదు హస్తము తనతల మోపుకొనియె
తలచేయి మోపినంతన దైత్యుఁ డొరగె
యిలమూలరహిత మహీరుహంబట్లు
అసమాక్షుఁడో పంకజాక్ష యీ గండ
మసిఁబుచ్చి తని మ్రొక్కియరిగె నిజేచ్ఛ
త్రిమూర్తులలో నెవ్వరు పరమ సాత్త్వికులో పరికింపఁగోరి ఋషులు భృగుమహర్షిని పంపగా నాతఁడు లక్ష్మీపతియే పరమసాత్త్వికుఁడని నిర్ణయించుట
హరిహర పరమేష్ఠులందెవ్వఁ డరయ
పరమ సాత్త్వికుఁ డిది పరికింప వలయు
ననిమునుల్ భృగుముని ననిపిన నతఁడు
చనిబ్రహ్మ రుద్రులం జయ్యన రోసి
తన్నిన తనకుఁ బ్రార్థన మొనరించు
వెన్నుని లక్ష్మీశు విష్ణునిం బొగడి
బ్రహ్మణ్య దైవ మీపద్మనేత్రుండె
బ్రహ్మంబు నితఁడె తప్పదు సత్యమనుచు
[161] ఇలుగు- ఊలుగు, చచ్చు
1361
పురుడించి నిర్ణయంబుగఁ బల్కెఁగాన
హరికంటె దైవ మన్యంబు లే దధిప!”
శుకయోగి పరీక్షితునకు భాగవత దశమస్కంధ కథలు వినిపించెనని సూతుఁడు మునులకుఁ జెప్పుట
అనియిట్లు శుక యోగి యానంద మొదవ
మనుజేంద్రునకు దశమస్కంధ కథలు
రసభావ పాక విరాజిత వాక్య
విసరామృతము గాఁగ వినుపించె” ననుచు
వినుపించు సూతుని వీక్షించి మునులు
వినఁజేయు తరవాతి వృత్తాంత మనిన
ఆశ్వాసాంత గద్య
అనియిట్లు నవ మన్మ థాకారు పేర
వనజాక్ష చరణ సేవన ధన్యు పేర
పంచతిర్వడి గర్వభంజను పేర
నంచిత క్షత్ర విద్యాధుర్యు పేర
కేరళ కర్ణాటకీకట పాండ్య
చేరచోళాదిక క్షితినాథ కోటి
మంజుల కోటీర మాణిక్యదీప్తి
పింజరీ కృత పాదపీఠుని పేర
శరదభ్ర గోక్షీర చందన చంద్ర
హరశైలి హరహీరహార కర్పూర
శోభాంకకార భాసుర కీర్తి పూర
సౌభాగ్య నిలయి తాశాచక్రు పేర
1371
అవహిత నిజదయాయతన కవీంద్ర
భవన గుహాంతర బహులదౌర్గత్య
నివహ దుర్దమ తమోనిరసన కేళి
దివస యౌవన భవ్యతిగ్మాంశు పేర
ఖండితా హితు పేరగండర గూళి
గండర గండాంక కలితుని పేర
సంగర గాండీవ చాపుని పేర
సంగీత సాహిత్యచతురుని పేర
బిరుదు మన్నె విభాళబిరుదాఢ్యు పేర
పరమన్నె కందర్పఫాలాక్షు పేర
అరిరాజ నిటల పట్టాక్షర శ్రేణి
పరిమార్జకోదారపదపద్ము పేర
సత్యభాషా హరిశ్చంద్రుని పేర
నిత్యధర్మాచారనిపుణుని పేర
జైవాతృ కాన్వయిసమధిక ఋక్క
భూవరోత్తమ పౌత్రపుత్రుని పేర
ఆత్రేయ గోత్ర విఖ్యాతుని పేర
పాత్రదాన విశేషపారీణు పేర
వరసప్త సంతానవంతుని పేర
సురుచిరాపస్తంబసూత్రుని పేర
1381
ఆరెవీటీ పురాధ్యక్షుని పేర
శ్రీరమ్య రామ పార్థివ పౌత్రు పేర
తురగ రేవంత నాథుని పేరఁ జంద్ర
గిరిముఖ్య దుర్గ లక్షీభర్త పేర
పరిపూర్ణ గోపమాంబాగర్భ కలశ
శరనిధి పూర్ణిమాచంద్రుని పేర
ఘనకీర్తి తిమ్మ భూకాంత కుమార
చినతిమ్మ భూపాలశేఖరు పేర
కవి స్వవిషయ గద్య
శ్రీనిత్య విలసిత శ్రీవత్సగోత్ర
మానిత నాగయామాత్య పుత్రుండు
వివిధాష్ట భాషా కవిత్వ ధర్యుండు
కవిసార్వభౌమ విఖ్యాత పదుండు
గురుమతి దోనూరికోనేరు నాథుఁ
డరుదుగాఁ జెప్పిన నతి చిత్ర మగుచు
లాలితంబైఁ రమ్యలక్షణంబైన
బాలభాగవత ప్రబంధంబు నందు
దశమ స్కంధ కథలు గల పంచమాశ్వాస విషయసూచిక
దేవకీ పరిణయస్థితియుఁ; గంసుండు
దేవకి నణఁపంగఁ దెగువఁ జూపుటయు;
బలదేవ కృష్ణుల ప్రభవంబు; వార
లలతి నందుని పల్లె యందుండుటయును;
1391
వికృతాంగిఁ బూతన విదళించుటయును;
శకట తృణావర్త సంహరణంబు;
నమర మృత్తికఁ దిన్న యాచిత్ర కథయు;
నమడ మద్దుల శాపమణగించుటయును;
గరిమ బృఁదావనగమనంబు; వత్స
హరణంబు; కాళియు నదటు మాన్చుటయు;
వనవహ్ని పానంబు; పల్లవీ వ్రతము;
వనగత వల్లవీవస్త్రాపహృతియు;
నచల మెత్తుటయు; నందానయనంబు;
నుచిత రాసక్రీడయును; సుదర్శనుని
శాపమోచనమును; శంఖచూడాది
పాపనిష్ఠులఁ బట్టి భంజించుటయును;
కెరలి కంసుఁడు దేవకిని వసుదేవుఁ
గరుణ లేక నిరోధగతులఁ జేయుటయు;
అక్రూరుఁ డారయ యమునలో నతఁడు
చక్రితనూ విశేషంబు చూచుటయు;
విశ్రుత మధురా ప్రవేశ వృత్తంబు;
నశ్రమ కృత మహేష్వాస భంగంబు;
పెనుపొందు కువలయాపీడ నాశనము;
మునుకొని చాణూరముష్టిక వధయు;