పోతన తెలుగు భాగవతము

యీరీతి జలరాశి యింటి దేవతలు
చేరిచెప్పిన పనుల్ సేయుచుం దిరుగ
దేవియు దేవుండుఁ దెలివిఁ గైకొనిన
యావైభవంబు లోకానందమయ్యె

జగముల తల్లి కా జగముల తండ్రి
జగతీశ! తన యురఃస్థలి యిల్లుసేసె

దేవదానవులు మరల సముద్రమథనము చేయగా వారుణి అను కన్య జన్మింపఁగా దానిని హరి యాజ్ఞచే దైత్యులు స్వీకరించుట

అంతఁగ్రమ్మఱఁ బూని యాసురాసురలు
సంతసించి మధింపఁజాగి రవ్వార్థి
అంతట వారుణి[114]  యను నొక్క కన్య
వింతగా నప్పాలవెల్లిలో నొదవె
దానిని హరియాజ్ఞఁ దలమోచి దైత్యు
లానతులై వేగమరలఁ గైకొనిరి

దేవదానవులు మరల మధింపగా ధన్వంతరి అమృతకలశముతో నుద్భవించుట

తలకొని మఱియునుం దరువఁగాఁబడిన
కలశాంబు రాశిలోఁ గడు విచిత్రముగ

[114] వారుణి = మద్యదేవత

431

అరుణనేత్రుండు పీతాంబరోజ్జ్వలుఁడు
వరరత్న భూషణ వర్ణితాంగుండు
తరుణుండు దీర్ఘదోర్దండుడు విమల
హరిమణి భ్రమకర శ్యామలాంగుండు
జననుతామృత భాండసంయుత కరుఁడు
ఘనుఁడు ధన్వంతరి కణఁకతోఁ బుట్టె

అమృతకలశంబునకె దానవ గణములు తమలోఁదాము విష్ణుమాయచే కలహమాడుట

హరిమూర్తియైన యా యనఘుని చేతఁ
గరమొప్పు నమృతంపు కలశంబుఁ గాంచి
తొడిఁబడఁ దిగుచుక దుష్ట దానవులు
వడివడిఁ బరువిడ వారి వీక్షించి

యెడయడు[115] నమరుల నెంతయుం దెలిపి
వదలని మాయచే వారిజాక్షుండు
కలహంబు వారిలోఁ గలుగంగఁ జేయఁ
గలయంగఁబడి దైత్యగణపతు లెల్ల
అటునెట్టు తమకు మా కని యమృతంపు
ఘటమునకై పోరఁగణఁగి రాలోన

విష్ణుమూర్తి మోహిని యవతారంబెత్తి అమృతమును దేవతలకే పంచిపెట్టి, తన జగన్మోహన సౌందర్యముచే దైత్యులను కికురించుట

ఆనీచ కర్ముల నణగించు పనికిఁ
బూనియా హరి యొక్క పొలఁతి యై నిలిచె
నక్కపటాంగన నాదైత్యులెల్ల
నొక్కచో మదిఁ జూచి యుల్లముల్గరఁగి

[115] ఎడయడు- తెలిపెడు

441

“యిదినవలామణి[116] ; యిది లతకూన;
యిదిపచ్చవిల్తుని యెక్కుడు శరము[117] ;
పసిఁడిసలాక[118] ; సుపాణిముత్తియము;
కసరక నిలుచు క్రొక్కారు మెఱుంగు;
వలపుల వడనీక; వాడని పువ్వు;
తలగాము[119] ముట్టని తరుణేందు రేఖ;
యీనొస లీ కాళ్ళు నీయంచ నడలు
యీనిలింపుని మూపు లీగొప్ప పిఱుదు
లీచన్ను లీ కన్ను లీబాహులతలు
నీచూపు లీ తీపు లీముద్దుమొగము

యీచెక్కు లీటక్కు లీమోవికెంపు
లీచంద మీ యంద మీకొప్పుసొంపు
మమ్మా!భళీ భళీ! మఝ్ఝ! మేలౌర!
అమ్మక్క! బాపురే!” యని పెక్కు గతుల
వినుతించి భ్రమసి యా వెడయింతిఁ జేరి
వినయంబు నెఱపి భావించి నెయ్యమున
“అంచితగాత్రి! యీ యమృతంబు నిపుడు
పంచిపెట్టుము వచ్చుపగది మా” కనుఁడుఁ
చిఱునవ్వు మోవిపైఁ జిందుగఁ జేసి
కఱకు రక్కసులఁ జుల్కని చూడ్కిఁజూచి

[116] నవలా- స్త్రీ,

[117] పచ్చవిలుతుడు- మన్మథుడు, ఎక్కుడు-ఎక్కుపెట్టిన, శరము- బాణము

[118] పసిడిసలాక- బంగారుతీగతునక (కడ్డీ)

[119] తలగాము- రాహుము

451

“తిరిగి యాడెడు నట్టి తెఱవల యెడల
పురుషులు నమ్ముట పొసఁగునే యెచట
అయినను? నను నమ్మి యడుగుటం జేసి
ప్రియమున సుధ పంచి పెట్టుదు మీకు”
అనివారి చేతి యా యమృతంపు బిందె
యనువొందఁ దానందె నమ్మాయమగువ

విష్ణువు మోహినీ రూపమున దేవతలకే నమృతంబు పంచుచు తన జగన్మోహన సౌందర్యమునుఁజూపి దైత్యులను సమ్మోహితులనుఁ జేయుట

అమరులు నసురలు హర్షులై యంత
సముచితానుష్ఠాన సరణులుఁ దీర్ప
అరుదార వారి నయ్యబ్ధి తీరమున
హరిణాక్షి పంక్తి ద్వయంబుఁ గావించి

సన్నలుం జిన్నలుం జాయలు మాయ
లన్నలుం జెన్నులు వలపును సొంపు
చదురులుం బగురులు సటుకులుం గిటుకు
లదరును బెదరు నెయ్యంబు తియ్యంబు
నెరపుచు దైత్యులు నిలిచిన బంతి
కరుగక వేల్పుల కమృతంబు వోసె
గొబ్బున దోర్మూల కూలంకషంబు
గుబ్బపాలిండ్లపైఁ గొంగుఁ జారించు
పొడము నల్లార్పుఁ జూపుల నాసగఱపు
వడిబావ మరఁదలి వావిఁబుట్టించు

461

యీరీతి మఱి వాయి యెత్తక యుండఁ
గోరిదైత్యుల వెఱ్ఱిఁ గొలిపె నాలేమ

దేవతల పంక్తిలో ప్రచ్ఛన్నుఁడై యమృతము సేవించిన సంగతిని సూర్యచంద్రులు, విష్ణువున కెఱింగింపఁగా నాతఁడు తక్షణమే చక్రముతో రాహువు శిరస్సును ఖండించుట

ఆలోన రాహు వయ్యమరుల లోన
నాలితనంబున[120]  నయముగాఁ డాఁగి
యమృతంబు ద్రావంగ నర్కుఁ డిందుండుఁ
దమకించి[121] యెఱిఁగింప దానవారాతి
అతని మస్తక ముగ్రమైన చక్రమున
నతిరయంబున ద్రుంచె నమరులు మెచ్చ
అమృతంబు సోఁకుట నతని మస్తకము
రమణతో దివమున గ్రహమయి నిలిచె

అమృతముము తమకు వంచి పెట్టలేదని క్రోధితులై దానవులు దేవతలతో యుద్ధం సేయుట

తము నట్లుఁ గను బ్రామి[122]  తమకు నమ్మగువ
యమృతంబు నొసఁగమి కసుర లవ్వేళ
యేమన్న నేమని యేగునో యనుచు
నేమియు ననఁజాల కీక్షించి రణఁగి
యమృత మీగతి భక్తి నమరుల భుక్తి
కమరించి యమరారు లటు చూచుచుండ
తనమూర్తిఁ దాల్చి ముదంబునఁ జక్రి
వినతాసుతుని నెక్కి విజయంబు సేసె
సురల కబ్బిన వేడ్క చూడంగలేక
సరగున దైత్యులు శస్త్రంబులంది

[120] నాలితతనము- కుత్సితబుద్ది, వంచన

[121] తమకించు- త్వరపడు

[122] కనుబ్రాము- మాయచేయు

471

నడచిన నమృత పానమున లావగుటఁ[123]
గడిమితో వేల్పు మూకలు నెదిరించె
అంగంబుఁ దప్పక యంగంబు దాఁకి
సంగరం బొనరించె సైన్య యుగంబు
అమర ఖండితములౌ నసురల తలలు
సమర భూభాగంబుఁ జయ్యనం గప్పె
ఆడెనటుల పిశాచావళి దనిసి
కూడెనంబుధిని గ్రక్కున రక్తనదులు
బలియు నింద్రుండును బహు విధాస్త్రములఁ
దలపడి ఘోర యుద్ధము సేసిరంత

బలిగానరాక యంబరమున యందు
నిలిచి యింద్రుని మీఁద నిజమాయఁజూప
నయ్యమర్త్యుల చాయ నంబరసీమఁ
జయ్యన నొక మహాశైలంబు నిలిచె
చండవాతంబుచేఁ జలితంబు లగుచు
గండశైలంబు లొక్కట మీఁద బడియె
దవవహ్నిచేఁ గాలు తరువులు వ్రాలి
దివిజుల నెంతయుం దెరలంగఁ జేసె
శరభ[124] సింహాదిక సత్వముల్ నొంచె
నురగ వృశ్చికము లత్యుద్ధతి చూపె

[123] లావు- బలము, శక్తి

[124] శరభము- మీగండ్లమృగము, సింహమును చంపు జంతువు

481

యీవిధంబున మాయ లెఱియింపఁ[125] జిక్కి
యావేల్పు మూకలు హరినాత్మ దలఁప
హరియు నప్పుడ గరు డారూఢుఁడగచు
నరుదెంచి సురలకు నడ్డమై నిలిచె
హరివచ్చినంతనె యమ్మాయలణఁగె
తరణి రాకకుఁ బోవు తమముల యట్ల

విష్ణువు దానవులను చక్రాయుధముతో సంహరించుట

ఆలంబులో నప్పు డభిముఖుండైన
కాలనేమి శిరంబు ఖండించి వైచి
మాలి,సుమాలుల మధియించి యట్లఁ
దోలియమ్మాల్యవంతుని సంహరించి

జలదరం బరి[126] మానసంబులఁ బొడమ
జలజంబు[127] పూరించెఁ జక్రాయుధుండు
బలమెక్కి వజ్రియు బలికి నెదిర్చి
పలుదెఱంగులఁ గొన్ని పరుషంబు లాడి
బలమెక్కి వజ్రియు బలికి నెదిర్చి
పలుదెఱంగులఁ గొన్ని పరుషంబు లాడి
పోరిమూర్ఛిలఁ జేసె బొరిఁబొరి గనలి
భోరన వచ్చు జంభుని రూపుమాపి
అలర వానికిఁ దమ్ము లైన పాకుండు
బలుఁడును, నముచియు బలిమిమైఁ దాఁక

[125] ఎఱియు- కమ్ముకొను

[126] జలధరము- మేఘములు, అరి- శత్రువు

[127] జలజము- పాంచజన్య శంఖము

491

పాకుని దంభోళిఁ బరిమార్చి పేర్చి
యాకైవడిన బలు హతునిఁ గావించి
“నముచి కనార్ద్రమై నయ నీరసమున[128]
నమరు నంతం” బని యాకాశవాణి
చెలఁగ తాదృశభావ[129]  సిద్ధమై తెలియఁ
గలయది నురువని[130]  కణకఁ జింతించి
కరమున నురుగంది గ్రక్కున నముచి
శిరము ఖండితముగాఁ జేసెఁ జిత్రముగ
పాడిరి గంధర్వభామ లింపెసఁగ
నాడిరచ్చరలేమ లానంద మొంది

నలినజుం డనుపంగ నారదుండంత
బలభేదిఁ జేరి యా ప్రథనంబు[131] మాన్పె

అలఘు తేజుఁడు శుక్రుఁ డచటికి వచ్చి
బలిఁజేత నివిరి యా బడలిక మాన్పి
చెదరక యుండ సంజీవని చేత
బ్రదికించె రణమునఁ బడిన రక్కసుల
హరియుఁ గ్రమ్మఱ విజయము సేసె, నమర
వరుఁడుఁ బెంపునఁ ద్రిదివంబేలుచుండె”
అనిపల్కి శుకయోగి యనురాగ మొదవ
మనుజనాయకునితో మఱియు నిట్లనియె

[128] అన ఆర్ద్రము- తడికానిది, నీరసము- నీరుకలది, పొడికానిది

[129] తాదృశము- అటువంటిది

[130] ఉరువు- సముద్రపు నురుగ

[131] ప్రథనము- యుద్ద