ద్వితీయ స్కంధః : ప్రథమోఽధ్యాయః - 1
2-1-1
శ్రీశుక ఉవాచ
వరీయానేష తే ప్రశ్నః కృతో లోకహితం నృప .
ఆత్మవిత్సమ్మతః పుంసాం శ్రోతవ్యాదిషు యః పరః
2-1-2
శ్రోతవ్యాదీని రాజేంద్ర నృణాం సంతి సహస్రశః .
అపశ్యతామాత్మతత్త్వం గృహేషు గృహమేధినాం
2-1-3
నిద్రయా హ్రియతే నక్తం వ్యవాయేన చ వా వయః .
దివా చార్థేహయా రాజన్ కుటుంబభరణేన వా
2-1-4
దేహాపత్యకలత్రాదిష్వాత్మసైన్యేష్వసత్స్వపి .
తేషాం ప్రమత్తో నిధనం పశ్యన్నపి న పశ్యతి
2-1-5
తస్మాద్భారత సర్వాత్మా భగవానీశ్వరో హరిః .
శ్రోతవ్యః కీర్తితవ్యశ్చ స్మర్తవ్యశ్చేచ్ఛతాభయం
2-1-6
ఏతావాన్ సాంఖ్యయోగాభ్యాం స్వధర్మపరినిష్ఠయా .
జన్మలాభః పరః పుంసామంతే నారాయణస్మృతిః
2-1-7
ప్రాయేణ మునయో రాజన్ నివృత్తా విధిషేధతః .
నైర్గుణ్యస్థా రమంతే స్మ గుణానుకథనే హరేః
2-1-8
ఇదం భాగవతం నామ పురాణం బ్రహ్మసమ్మితం .
అధీతవాన్ ద్వాపరాదౌ పితుర్ద్వైపాయనాదహం
2-1-9
పరినిష్ఠితోఽపి నైర్గుణ్య ఉత్తమశ్లోకలీలయా .
గృహీతచేతా రాజర్షే ఆఖ్యానం యదధీతవాన్
2-1-10
తదహం తేఽభిధాస్యామి మహాపౌరుషికో భవాన్ .
యస్య శ్రద్దధతామాశు స్యాన్ముకుందే మతిః సతీ
2-1-11
ఏతన్నిర్విద్యమానానామిచ్ఛతామకుతోభయం .
యోగినాం నృప నిర్ణీతం హరేర్నామానుకీర్తనం
2-1-12
కిం ప్రమత్తస్య బహుభిః పరోక్షైర్హాయనైరిహ .
వరం ముహూర్తం విదితం ఘటతే శ్రేయసే యతః
2-1-13
ఖట్వాంగో నామ రాజర్షిర్జ్ఞాత్వేయత్తామిహాయుషః .
ముహూర్తాత్సర్వముత్సృజ్య గతవానభయం హరిం
2-1-14
తవాప్యేతర్హి కౌరవ్య సప్తాహం జీవితావధిః .
ఉపకల్పయ తత్సర్వం తావద్యత్సాంపరాయికం
2-1-15
అంతకాలే తు పురుష ఆగతే గతసాధ్వసః .
ఛింద్యాదసంగశస్త్రేణ స్పృహాం దేహేఽను యే చ తం
2-1-16
గృహాత్ప్రవ్రజితో ధీరః పుణ్యతీర్థజలాప్లుతః .
శుచౌ వివిక్త ఆసీనో విధివత్కల్పితాసనే
2-1-17
అభ్యసేన్మనసా శుద్ధం త్రివృద్బ్రహ్మాక్షరం పరం .
మనో యచ్ఛేజ్జితశ్వాసో బ్రహ్మబీజమవిస్మరన్
2-1-18
నియచ్ఛేద్విషయేభ్యోఽక్షాన్ మనసా బుద్ధిసారథిః .
మనః కర్మభిరాక్షిప్తం శుభార్థే ధారయేద్ధియా
2-1-19
తత్రైకావయవం ధ్యాయేదవ్యుచ్ఛిన్నేన చేతసా .
మనో నిర్విషయం యుక్త్వా తతః కించన న స్మరేత్ .
పదం తత్పరమం విష్ణోర్మనో యత్ర ప్రసీదతి
2-1-20
రజస్తమోభ్యామాక్షిప్తం విమూఢం మన ఆత్మనః .
యచ్ఛేద్ధారణయా ధీరో హంతి యా తత్కృతం మలం
2-1-21
యస్యాం సంధార్యమాణాయాం యోగినో భక్తిలక్షణః .
ఆశు సంపద్యతే యోగ ఆశ్రయం భద్రమీక్షతః
2-1-22
రాజోవాచ
యథా సంధార్యతే బ్రహ్మన్ ధారణా యత్ర సమ్మతా .
యాదృశీ వా హరేదాశు పురుషస్య మనోమలం
2-1-23
శ్రీశుక ఉవాచ
జితాసనో జితశ్వాసో జితసంగో జితేంద్రియః .
స్థూలే భగవతో రూపే మనః సంధారయేద్ధియా
2-1-24
విశేషస్తస్య దేహోఽయం స్థవిష్ఠశ్చ స్థవీయసాం .
యత్రేదం దృశ్యతే విశ్వం భూతం భవ్యం భవచ్చ సత్
2-1-25
ఆండకోశే శరీరేఽస్మిన్ సప్తావరణసంయుతే .
వైరాజః పురుషో యోఽసౌ భగవాన్ ధారణాశ్రయః
2-1-26
పాతాలమేతస్య హి పాదమూలం
పఠంతి పార్ష్ణిప్రపదే రసాతలం .
మహాతలం విశ్వసృజోఽథ గుల్ఫౌ
తలాతలం వై పురుషస్య జంఘే
2-1-27
ద్వే జానునీ సుతలం విశ్వమూర్తేరూరుద్వయం
వితలం చాతలం చ .
మహీతలం తజ్జఘనం మహీపతే
నభస్తలం నాభిసరో గృణంతి
2-1-28
ఉరఃస్థలం జ్యోతిరనీకమస్య
గ్రీవా మహర్వదనం వై జనోఽస్య .
తపో రరాటీం విదురాదిపుంసః
సత్యం తు శీర్షాణి సహస్రశీర్ష్ణః
2-1-29
ఇంద్రాదయో బాహవ ఆహురుస్రాః
కర్ణౌ దిశః శ్రోత్రమముష్య శబ్దః .
నాసత్యదస్రౌ పరమస్య నాసే
ఘ్రాణోఽస్య గంధో ముఖమగ్నిరిద్ధః
2-1-30
ద్యౌరక్షిణీ చక్షురభూత్పతంగః
పక్ష్మాణి విష్ణోరహనీ ఉభే చ .
తద్భ్రూవిజృంభః పరమేష్ఠిధిష్ణ్యమాపోఽస్య
తాలూ రస ఏవ జిహ్వా
2-1-31
ఛందాంస్యనంతస్య శిరో గృణంతి
దంష్ట్రా యమః స్నేహకలా ద్విజాని .
హాసో జనోన్మాదకరీ చ మాయా
దురంతసర్గో యదపాంగమోక్షః
2-1-32
వ్రీడోత్తరోష్ఠోఽధర ఏవ లోభో
ధర్మః స్తనోఽధర్మపథోఽస్య పృష్ఠం .
కస్తస్య మేఢ్రం వృషణౌ చ మిత్రౌ
కుక్షిః సముద్రా గిరయోఽస్థిసంఘాః
2-1-33
నద్యోఽస్య నాడ్యోఽథ తనూరుహాణి
మహీరుహా విశ్వతనోర్నృపేంద్ర .
అనంతవీర్యః శ్వసితం మాతరిశ్వా
గతిర్వయః కర్మ గుణప్రవాహః
2-1-34
ఈశస్య కేశాన్ విదురంబువాహాన్
వాసస్తు సంధ్యాం కురువర్య భూమ్నః .
అవ్యక్తమాహుర్హృదయం మనశ్చ
సచంద్రమాః సర్వవికారకోశః
2-1-35
విజ్ఞానశక్తిం మహిమామనంతి
సర్వాత్మనోఽన్తఃకరణం గిరిత్రం .
అశ్వాశ్వతర్యుష్ట్రగజా నఖాని
సర్వే మృగాః పశవః శ్రోణిదేశే
2-1-36
వయాంసి తద్వ్యాకరణం విచిత్రం
మనుర్మనీషా మనుజో నివాసః .
గంధర్వవిద్యాధరచారణాప్సరః
స్వరస్మృతీరసురానీకవీర్యః
2-1-37
బ్రహ్మాననం క్షత్రభుజో మహాత్మా
విడూరురంఘ్రిశ్రితకృష్ణవర్ణః .
నానాభిధాభీజ్యగణోపపన్నో
ద్రవ్యాత్మకః కర్మ వితానయోగః
2-1-38
ఇయానసావీశ్వరవిగ్రహస్య
యః సన్నివేశః కథితో మయా తే .
సంధార్యతేఽస్మిన్ వపుషి స్థవిష్ఠే
మనః స్వబుద్ధ్యా న యతోఽస్తి కించిత్
2-1-39
స సర్వధీవృత్త్యనుభూతసర్వ
ఆత్మా యథా స్వప్నజనేక్షితైకః .
తం సత్యమానందనిధిం భజేత
నాన్యత్ర సజ్జేద్యత ఆత్మపాతః
2-1-40
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే హంస్యాం పారమహంస్యాం సంహితాయాం
ద్వితీయస్కంధే మహాపురుషసంస్థానువర్ణనే ప్రథమోఽధ్యాయః