పోతన తెలుగు భాగవతము

పోతన తెలుగు భాగవతము

తృతీయ స్కంధః : ఏకత్రింశోఽధ్యాయః - 31

3-31-1
శ్రీభగవానువాచ
కర్మణా దైవనేత్రేణ జంతుర్దేహోపపత్తయే .
స్త్రియాః ప్రవిష్ట ఉదరం పుంసో రేతః కణాశ్రయః

3-31-2
కలలం త్వేకరాత్రేణ పంచరాత్రేణ బుద్బుదం .
దశాహేన తు కర్కంధూః పేశ్యండం వా తతః పరం

3-31-3
మాసేన తు శిరో ద్వాభ్యాం బాహ్వంఘ్ర్యాద్యంగవిగ్రహః .
నఖలోమాస్థిచర్మాణి లింగచ్ఛిద్రోద్భవస్త్రిభిః

3-31-4
చతుర్భిర్ధాతవః సప్త పంచభిః క్షుత్తృడుద్భవః .
షడ్భిర్జరాయుణా వీతః కుక్షౌ భ్రామ్యతి దక్షిణే

3-31-5
మాతుర్జగ్ధాన్నపానాద్యైరేధద్ధాతురసమ్మతే .
శేతే విణ్మూత్రయోర్గర్తే స జంతుర్జంతుసంభవే

3-31-6
కృమిభిః క్షతసర్వాంగః సౌకుమార్యాత్ప్రతిక్షణం .
మూర్చ్ఛామాప్నోత్యురుక్లేశస్తత్రత్యైః క్షుధితైర్ముహుః

3-31-7
కటుతీక్ష్ణోష్ణలవణరూక్షామ్లాదిభిరుల్బణైః .
మాతృభుక్తైరుపస్పృష్టః సర్వాంగోత్థితవేదనః

3-31-8
ఉల్బేన సంవృతస్తస్మిన్నంత్రైశ్చ బహిరావృతః .
ఆస్తే కృత్వా శిరః కుక్షౌ భుగ్నపృష్ఠశిరోధరః

3-31-9
అకల్పః స్వాంగచేష్టాయాం శకుంత ఇవ పంజరే .
తత్ర లబ్ధస్మృతిర్దైవాత్కర్మజన్మశతోద్భవం .
స్మరన్ దీర్ఘమనుచ్ఛ్వాసం శర్మ కిం నామ విందతే

3-31-10
ఆరభ్య సప్తమాన్మాసాల్లబ్ధబోధోఽపి వేపితః .
నైకత్రాస్తే సూతివాతైర్విష్ఠాభూరివ సోదరః

3-31-11
నాథమాన ఋషిర్భీతః సప్తవధ్రిః కృతాంజలిః .
స్తువీత తం విక్లవయా వాచా యేనోదరేఽర్పితః

3-31-12
జంతురువాచ
తస్యోపసన్నమవితుం జగదిచ్ఛయాత్త-
నానాతనోర్భువి చలచ్చరణారవిందం .
సోఽహం వ్రజామి శరణం హ్యకుతోభయం మే
యేనేదృశీ గతిరదర్శ్యసతోఽనురూపా

3-31-13
యస్త్వత్ర బద్ధ ఇవ కర్మభిరావృతాత్మా
భూతేంద్రియాశయమయీమవలంబ్య మాయాం .
ఆస్తే విశుద్ధమవికారమఖండబోధ-
మాతప్యమానహృదయేఽవసితం నమామి

3-31-14
యః పంచభూతరచితే రహితః శరీరే
ఛన్నో యథేంద్రియగుణార్థచిదాత్మకోఽహం .
తేనావికుంఠమహిమానమృషిం తమేనం
వందే పరం ప్రకృతిపూరుషయోః పుమాంసం

3-31-15
యన్మాయయోరుగుణకర్మనిబంధనేఽస్మిన్
సాంసారికే పథి చరంస్తదభిశ్రమేణ .
నష్టస్మృతిః పునరయం ప్రవృణీత లోకం
యుక్త్యా కయా మహదనుగ్రహమంతరేణ

3-31-16
జ్ఞానం యదేతదదధాత్కతమః స దేవః
త్రైకాలికం స్థిరచరేష్వనువర్తితాంశః .
తం జీవకర్మపదవీమనువర్తమానా-
స్తాపత్రయోపశమనాయ వయం భజేమ

3-31-17
దేహ్యన్యదేహవివరే జఠరాగ్నినాసృగ్-
విణ్మూత్రకూపపతితో భృశతప్తదేహః .
ఇచ్ఛన్నితో వివసితుం గణయన్ స్వమాసాన్
నిర్వాస్యతే కృపణధీర్భగవన్ కదా ను

3-31-18
యేనేదృశీం గతిమసౌ దశమాస్య ఈశ
సంగ్రాహితః పురుదయేన భవాదృశేన .
స్వేనైవ తుష్యతు కృతేన స దీననాథః
కో నామ తత్ప్రతి వినాంజలిమస్య కుర్యాత్

3-31-19
పశ్యత్యయం ధిషణయా నను సప్తవధ్రిః
శారీరకే దమశరీర్యపరః స్వదేహే .
యత్సృష్టయాఽఽసం తమహం పురుషం పురాణం
పశ్యే బహిర్హృది చ చైత్యమివ ప్రతీతం

3-31-20
సోఽహం వసన్నపి విభో బహుదుఃఖవాసం
గర్భాన్న నిర్జిగమిషే బహిరంధకూపే .
యత్రోపయాతముపసర్పతి దేవమాయా
మిథ్యామతిర్యదను సంసృతిచక్రమేతత్

3-31-21
తస్మాదహం విగతవిక్లవ ఉద్ధరిష్య
ఆత్మానమాశు తమసః సుహృదాత్మనైవ .
భూయో యథా వ్యసనమేతదనేకరంధ్రం
మా మే భవిష్యదుపసాదితవిష్ణుపాదః

3-31-22
కపిల ఉవాచ
ఏవం కృతమతిర్గర్భే దశమాస్యః స్తువన్ ఋషిః .
సద్యః క్షిపత్యవాచీనం ప్రసూత్యై సూతిమారుతః

3-31-23
తేనావసృష్టః సహసా కృత్వావాక్శిర ఆతురః .
వినిష్క్రామతి కృచ్ఛ్రేణ నిరుచ్ఛ్వాసో హతస్మృతిః

3-31-24
పతితో భువ్యసృఙ్మూత్రే విష్ఠాభూరివ చేష్టతే .
రోరూయతి గతే జ్ఞానే విపరీతాం గతిం గతః

3-31-25
పరచ్ఛందం న విదుషా పుష్యమాణో జనేన సః .
అనభిప్రేతమాపన్నః ప్రత్యాఖ్యాతుమనీశ్వరః

3-31-26
శాయితోఽశుచిపర్యంకే జంతుః స్వేదజదూషితే .
నేశః కండూయనేఽఙ్గానామాసనోత్థానచేష్టనే

3-31-27
తుదంత్యామత్వచం దంశా మశకా మత్కుణాదయః .
రుదంతం విగతజ్ఞానం కృమయః కృమికం యథా

3-31-28
ఇత్యేవం శైశవం భుక్త్వా దుఃఖం పౌగండమేవ చ .
అలబ్ధాభీప్సితోఽజ్ఞానాదిద్ధమన్యుః శుచార్పితః

3-31-29
సహ దేహేన మానేన వర్ధమానేన మన్యునా .
కరోతి విగ్రహం కామీ కామిష్వంతాయ చాత్మనః

3-31-30
భూతైః పంచభిరారబ్ధే దేహే దేహ్యబుధోఽసకృత్ .
అహం మమేత్యసద్గ్రాహః కరోతి కుమతిర్మతిం

3-31-31
తదర్థం కురుతే కర్మ యద్బద్ధో యాతి సంసృతిం .
యోఽనుయాతి దదత్క్లేశమవిద్యాకర్మబంధనః

3-31-32
యద్యసద్భిః పథి పునః శిశ్నోదరకృతోద్యమైః .
ఆస్థితో రమతే జంతుస్తమో విశతి పూర్వవత్

3-31-33
సత్యం శౌచం దయా మౌనం బుద్ధిః శ్రీర్హ్రీర్యశః క్షమా .
శమో దమో భగశ్చేతి యత్సంగాద్యాతి సంక్షయం

3-31-34
తేష్వశాంతేషు మూఢేషు ఖండితాత్మస్వసాధుషు .
సంగం న కుర్యాచ్ఛోచ్యేషు యోషిత్క్రీడామృగేషు చ

3-31-35
న తథాస్య భవేన్మోహో బంధశ్చాన్యప్రసంగతః .
యోషిత్సంగాద్యథా పుంసో యథా తత్సంగిసంగతః

3-31-36
ప్రజాపతిః స్వాం దుహితరం దృష్ట్వా తద్రూపధర్షితః .
రోహిద్భూతాం సోఽన్వధావదృక్షరూపీ హతత్రపః

3-31-37
తత్సృష్టసృష్టసృష్టేషు కో న్వఖండితధీః పుమాన్ .
ఋషిం నారాయణమృతే యోషిన్మయ్యేహ మాయయా

3-31-38
బలం మే పశ్య మాయాయాః స్త్రీమయ్యా జయినో దిశాం .
యా కరోతి పదాక్రాంతాన్ భ్రూవిజృంభేణ కేవలం

3-31-39
సంగం న కుర్యాత్ప్రమదాసు జాతు
యోగస్య పారం పరమారురుక్షుః .
మత్సేవయా ప్రతిలబ్ధాత్మలాభో
వదంతి యా నిరయద్వారమస్య

3-31-40
యోపయాతి శనైర్మాయా యోషిద్దేవవినిర్మితా .
తామీక్షేతాత్మనో మృత్యుం తృణైః కూపమివావృతం

3-31-41
యాం మన్యతే పతిం మోహాన్మన్మాయామృషభాయతీం .
స్త్రీత్వం స్త్రీసంగతః ప్రాప్తో విత్తాపత్యగృహప్రదం

3-31-42
తామాత్మనో విజానీయాత్పత్యపత్యగృహాత్మకం .
దైవోపసాదితం మృత్యుం మృగయోర్గాయనం యథా

3-31-43
దేహేన జీవభూతేన లోకాల్లోకమనువ్రజన్ .
భుంజాన ఏవ కర్మాణి కరోత్యవిరతం పుమాన్

3-31-44
జీవో హ్యస్యానుగో దేహో భూతేంద్రియమనోమయః .
తన్నిరోధోఽస్య మరణమావిర్భావస్తు సంభవః

3-31-45
ద్రవ్యోపలబ్ధిస్థానస్య ద్రవ్యేక్షాయోగ్యతా యదా .
తత్పంచత్వమహంమానాదుత్పత్తిర్ద్రవ్యదర్శనం

3-31-46
యథాక్ష్ణోర్ద్రవ్యావయవదర్శనాయోగ్యతా యదా .
తదైవ చక్షుషో ద్రష్టుర్ద్రష్టృత్వాయోగ్యతానయోః

3-31-47
తస్మాన్న కార్యః సంత్రాసో న కార్పణ్యం న సంభ్రమః .
బుద్ధ్వా జీవగతిం ధీరో ముక్తసంగశ్చరేదిహ

3-31-48
సమ్యగ్దర్శనయా బుద్ధ్యా యోగవైరాగ్యయుక్తయా .
మాయావిరచితే లోకే చరేన్న్యస్య కలేవరం

3-31-49
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం సంహితాయాం
తృతీయస్కంధే కాపిలేయోపాఖ్యానే జీవగతిర్నామ
ఏకత్రింశోఽధ్యాయః