తృతీయ స్కంధః : ఏకాదశోఽధ్యాయః - 11
3-11-1
మైత్రేయ ఉవాచ
చరమః సద్విశేషాణామనేకోఽసంయుతః సదా .
పరమాణుః స విజ్ఞేయో నృణామైక్యభ్రమో యతః
3-11-2
సత ఏవ పదార్థస్య స్వరూపావస్థితస్య యత్ .
కైవల్యం పరమమహానవిశేషో నిరంతరః
3-11-3
ఏవం కాలోఽప్యనుమితః సౌక్ష్మ్యే స్థౌల్యే చ సత్తమ .
సంస్థానభుక్త్యా భగవానవ్యక్తో వ్యక్తభుగ్విభుః
3-11-4
స కాలః పరమాణుర్వై యో భుంక్తే పరమాణుతాం .
సతోఽవిశేషభుగ్యస్తు స కాలః పరమో మహాన్
3-11-5
అణుర్ద్వౌ పరమాణూ స్యాత్త్రసరేణుస్త్రయః స్మృతః .
జాలార్కరశ్మ్యవగతః ఖమేవానుపతన్నగాత్
3-11-6
త్రసరేణుత్రికం భుంక్తే యః కాలః స త్రుటిః స్మృతః .
శతభాగస్తు వేధః స్యాత్తైస్త్రిభిస్తు లవః స్మృతః
3-11-7
నిమేషస్త్రిలవో జ్ఞేయ ఆమ్నాతస్తే త్రయః క్షణః .
క్షణాన్ పంచ విదుః కాష్ఠాం లఘు తా దశ పంచ చ
3-11-8
లఘూని వై సమామ్నాతా దశ పంచ చ నాడికా .
తే ద్వే ముహూర్తః ప్రహరః షడ్యామః సప్త వా నృణాం
3-11-9
ద్వాదశార్ధపలోన్మానం చతుర్భిశ్చతురంగులైః .
స్వర్ణమాషైః కృతచ్ఛిద్రం యావత్ప్రస్థజలప్లుతం
3-11-10
యామాశ్చత్వారశ్చత్వారో మర్త్యానామహనీ ఉభే .
పక్షః పంచదశాహాని శుక్లః కృష్ణశ్చ మానద
3-11-11
తయోః సముచ్చయో మాసః పితౄణాం తదహర్నిశం .
ద్వౌ తావృతుః షడయనం దక్షిణం చోత్తరం దివి
3-11-12
అయనే చాహనీ ప్రాహుర్వత్సరో ద్వాదశ స్మృతః .
సంవత్సరశతం నౄణాం పరమాయుర్నిరూపితం
3-11-13
గ్రహర్క్షతారా చక్రస్థః పరమాణ్వాదినా జగత్ .
సంవత్సరావసానేన పర్యేత్యనిమిషో విభుః
3-11-14
సంవత్సరః పరివత్సర ఇడావత్సర ఏవ చ .
అనువత్సరో వత్సరశ్చ విదురైవం ప్రభాష్యతే
3-11-15
యః సృజ్యశక్తిమురుధోచ్ఛ్వసయన్ స్వశక్త్యా
పుంసోఽభ్రమాయ దివి ధావతి భూతభేదః .
కాలాఖ్యయా గుణమయం క్రతుభిర్వితన్వన్
తస్మై బలిం హరత వత్సరపంచకాయ
3-11-16
విదుర ఉవాచ
పితృదేవమనుష్యాణామాయుః పరమిదం స్మృతం .
పరేషాం గతిమాచక్ష్వ యే స్యుః కల్పాద్బహిర్విదః
3-11-17
భగవాన్ వేద కాలస్య గతిం భగవతో నను .
విశ్వం విచక్షతే ధీరా యోగరాద్ధేన చక్షుషా
3-11-18
మైత్రేయ ఉవాచ
కృతం త్రేతా ద్వాపరం చ కలిశ్చేతి చతుర్యుగం .
దివ్యైర్ద్వాదశభిర్వర్షైః సావధానం నిరూపితం
3-11-19
చత్వారి త్రీణి ద్వే చైకం కృతాదిషు యథాక్రమం .
సంఖ్యాతాని సహస్రాణి ద్విగుణాని శతాని చ
3-11-20
సంధ్యాంశయోరంతరేణ యః కాలః శతసంఖ్యయోః .
తమేవాహుర్యుగం తజ్జ్ఞా యత్ర ధర్మో విధీయతే
3-11-21
ధర్మశ్చతుష్పాన్మనుజాన్ కృతే సమనువర్తతే .
స ఏవాన్యేష్వధర్మేణ వ్యేతి పాదేన వర్ధతా
3-11-22
త్రిలోక్యా యుగసాహస్రం బహిరాబ్రహ్మణో దినం .
తావత్యేవ నిశా తాత యన్నిమీలతి విశ్వసృక్
3-11-23
నిశావసాన ఆరబ్ధో లోకకల్పోఽనువర్తతే .
యావద్దినం భగవతో మనూన్ భుంజంశ్చతుర్దశ
3-11-24
స్వం స్వం కాలం మనుర్భుంక్తే సాధికాం హ్యేకసప్తతిం .
మన్వంతరేషు మనవస్తద్వంశ్యా ఋషయః సురాః .
భవంతి చైవ యుగపత్సురేశాశ్చాను యే చ తాన్
3-11-25
ఏష దైనందినః సర్గో బ్రాహ్మస్త్రైలోక్యవర్తనః .
తిర్యఙ్నృపితృదేవానాం సంభవో యత్ర కర్మభిః
3-11-26
మన్వంతరేషు భగవాన్ బిభ్రత్సత్త్వం స్వమూర్తిభిః .
మన్వాదిభిరిదం విశ్వమవత్యుదితపౌరుషః
3-11-27
తమోమాత్రాముపాదాయ ప్రతిసంరుద్ధవిక్రమః .
కాలేనానుగతాశేష ఆస్తే తూష్ణీం దినాత్యయే
3-11-28
తమేవాన్వపిధీయంతే లోకా భూరాదయస్త్రయః .
నిశాయామనువృత్తాయాం నిర్ముక్తశశిభాస్కరం
3-11-29
త్రిలోక్యాం దహ్యమానాయాం శక్త్యా సంకర్షణాగ్నినా .
యాంత్యూష్మణా మహర్లోకాజ్జనం భృగ్వాదయోఽర్దితాః
3-11-30
తావత్త్రిభువనం సద్యః కల్పాంతైధితసింధవః .
ప్లావయంత్యుత్కటాటోపచండవాతేరితోర్మయః
3-11-31
అంతః స తస్మిన్ సలిల ఆస్తేఽనంతాసనో హరిః .
యోగనిద్రానిమీలాక్షః స్తూయమానో జనాలయైః
3-11-32
ఏవం విధైరహోరాత్రైః కాలగత్యోపలక్షితైః .
అపక్షితమివాస్యాపి పరమాయుర్వయః శతం
3-11-33
యదర్ధమాయుషస్తస్య పరార్ధమభిధీయతే .
పూర్వః పరార్ధోపక్రాంతో హ్యపరోఽద్య ప్రవర్తతే
3-11-34
పూర్వస్యాదౌ పరార్ధస్య బ్రాహ్మో నామ మహానభూత్ .
కల్పో యత్రాభవద్బ్రహ్మా శబ్దబ్రహ్మేతి యం విదుః
3-11-35
తస్యైవ చాంతే కల్పోఽభూద్యం పాద్మమభిచక్షతే .
యద్ధరేర్నాభిసరస ఆసీల్లోకసరోరుహం
3-11-36
అయం తు కథితః కల్పో ద్వితీయస్యాపి భారత .
వారాహ ఇతి విఖ్యాతో యత్రాసీత్సూకరో హరిః
3-11-37
కాలోఽయం ద్విపరార్ధాఖ్యో నిమేష ఉపచర్యతే .
అవ్యాకృతస్యానంతస్య హ్యనాదేర్జగదాత్మనః
3-11-38
కాలోఽయం పరమాణ్వాదిర్ద్విపరార్ధాంత ఈశ్వరః .
నైవేశితుం ప్రభుర్భూమ్న ఈశ్వరో ధామమానినాం
3-11-39
వికారైః సహితో యుక్తైర్విశేషాదిభిరావృతః .
ఆండకోశో బహిరయం పంచాశత్కోటి విస్తృతః
3-11-40
దశోత్తరాధికైర్యత్ర ప్రవిష్టః పరమాణువత్ .
లక్ష్యతేఽన్తర్గతాశ్చాన్యే కోటిశో హ్యండరాశయః
3-11-41
తదాహురక్షరం బ్రహ్మ సర్వకారణకారణం .
విష్ణోర్ధామ పరం సాక్షాత్పురుషస్య మహాత్మనః
3-11-42
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం సంహితాయాం తృతీయస్కంధే
ఏకాదశోఽధ్యాయః