షష్ఠ స్కంధః : షోడశోఽధ్యాయః - 16
6-16-1
శ్రీశుక ఉవాచ
అథ దేవఋషీ రాజన్ సంపరేతం నృపాత్మజం .
దర్శయిత్వేతి హోవాచ జ్ఞాతీనామనుశోచతాం
6-16-2
నారద ఉవాచ
జీవాత్మన్ పశ్య భద్రం తే మాతరం పితరం చ తే .
సుహృదో బాంధవాస్తప్తాః శుచా త్వత్కృతయా భృశం
6-16-3
కలేవరం స్వమావిశ్య శేషమాయుః సుహృద్వృతః .
భుంక్ష్వ భోగాన్ పితృప్రత్తానధితిష్ఠ నృపాసనం
6-16-4
జీవ ఉవాచ
కస్మిన్ జన్మన్యమీ మహ్యం పితరో మాతరోఽభవన్ .
కర్మభిర్భ్రామ్యమాణస్య దేవతిర్యఙ్నృయోనిషు
6-16-5
బంధుజ్ఞాత్యరిమధ్యస్థమిత్రోదాసీనవిద్విషః .
సర్వ ఏవ హి సర్వేషాం భవంతి క్రమశో మిథః
6-16-6
యథా వస్తూని పణ్యాని హేమాదీని తతస్తతః .
పర్యటంతి నరేష్వేవం జీవో యోనిషు కర్తృషు
6-16-7
నిత్యస్యార్థస్య సంబంధో హ్యనిత్యో దృశ్యతే నృషు .
యావద్యస్య హి సంబంధో మమత్వం తావదేవ హి
6-16-8
ఏవం యోనిగతో జీవః స నిత్యో నిరహంకృతః .
యావద్యత్రోపలభ్యేత తావత్స్వత్వం హి తస్య తత్
6-16-9
ఏష నిత్యోఽవ్యయః సూక్ష్మ ఏష సర్వాశ్రయః స్వదృక్ .
ఆత్మమాయాగుణైర్విశ్వమాత్మానం సృజతి ప్రభుః
6-16-10
న హ్యస్యాతిప్రియః కశ్చిన్ నాప్రియః స్వః పరోపి వా .
ఏకః సర్వధియాం ద్రష్టా కర్తౄణాం గుణదోషయోః
6-16-11
నాదత్త ఆత్మా హి గుణం న దోషం న క్రియాఫలం .
ఉదాసీనవదాసీనః పరావరదృగీశ్వరః
6-16-12
శ్రీశుక ఉవాచ
ఇత్యుదీర్య గతో జీవో జ్ఞాతయస్తస్య తే తదా .
విస్మితా ముముచుః శోకం ఛిత్త్వాత్మస్నేహశృంఖలాం
6-16-13
నిర్హృత్య జ్ఞాతయో జ్ఞాతేర్దేహం కృత్వోచితాః క్రియాః .
తత్యజుర్దుస్త్యజం స్నేహం శోకమోహభయార్తిదం
6-16-14
బాలఘ్న్యో వ్రీడితాస్తత్ర బాలహత్యాహతప్రభాః .
బాలహత్యావ్రతం చేరుర్బ్రాహ్మణైర్యన్నిరూపితం .
యమునాయాం మహారాజ స్మరంత్యో ద్విజభాషితం
6-16-15
స ఇత్థం ప్రతిబుద్ధాత్మా చిత్రకేతుర్ద్విజోక్తిభిః .
గృహాంధకూపాన్నిష్క్రాంతః సరఃపంకాదివ ద్విపః
6-16-16
కాలింద్యాం విధివత్స్నాత్వా కృతపుణ్యజలక్రియః .
మౌనేన సంయతప్రాణో బ్రహ్మపుత్రావవందత
6-16-17
అథ తస్మై ప్రపన్నాయ భక్తాయ ప్రయతాత్మనే .
భగవాన్నారదః ప్రీతో విద్యామేతామువాచ హ
6-16-18
ఓం నమస్తుభ్యం భగవతే వాసుదేవాయ ధీమహి .
ప్రద్యుమ్నాయానిరుద్ధాయ నమః సంకర్షణాయ చ
6-16-19
నమో విజ్ఞానమాత్రాయ పరమానందమూర్తయే .
ఆత్మారామాయ శాంతాయ నివృత్తద్వైతదృష్టయే
6-16-20
ఆత్మానందానుభూత్యైవ న్యస్తశక్త్యూర్మయే నమః .
హృషీకేశాయ మహతే నమస్తే విశ్వమూర్తయే
6-16-21
వచస్యుపరతేఽప్రాప్య య ఏకో మనసా సహ .
అనామరూపశ్చిన్మాత్రః సోఽవ్యాన్నః సదసత్పరః
6-16-22
యస్మిన్నిదం యతశ్చేదం తిష్ఠత్యప్యేతి జాయతే .
మృణ్మయేష్వివ మృజ్జాతిస్తస్మై తే బ్రహ్మణే నమః
6-16-23
యన్న స్పృశంతి న విదుర్మనోబుద్ధీంద్రియాసవః .
అంతర్బహిశ్చ వితతం వ్యోమవత్తన్నతోఽస్మ్యహం
6-16-24
దేహేంద్రియప్రాణమనోధియోఽమీ
యదంశవిద్ధాః ప్రచరంతి కర్మసు .
నైవాన్యదా లోహమివాప్రతప్తం
స్థానేషు తద్ద్రష్ట్రపదేశమేతి
6-16-25
ఓం నమో భగవతే మహాపురుషాయ మహానుభావాయ
మహావిభూతిపతయే సకలసాత్వతపరివృఢ-
నికరకరకమలకుడ్మలోపలాలితచరణా-
రవిందయుగల పరమ పరమేష్ఠిన్ నమస్తే
6-16-26
శ్రీశుక ఉవాచ
భక్తాయైతాం ప్రపన్నాయ విద్యామాదిశ్య నారదః .
యయావంగిరసా సాకం ధామ స్వాయంభువం ప్రభో
6-16-27
చిత్రకేతుస్తు విద్యాం తాం యథా నారదభాషితాం .
ధారయామాస సప్తాహమబ్భక్షః సుసమాహితః
6-16-28
తతః స సప్తరాత్రాంతే విద్యయా ధార్యమాణయా .
విద్యాధరాధిపత్యం స లేభేఽప్రతిహతం నృప
6-16-29
తతః కతిపయాహోభిర్విద్యయేద్ధమనోగతిః .
జగామ దేవదేవస్య శేషస్య చరణాంతికం
6-16-30
మృణాలగౌరం శితివాససం స్ఫుర-
త్కిరీటకేయూరకటిత్రకంకణం .
ప్రసన్నవక్త్రారుణలోచనం వృతం
దదర్శ సిద్ధేశ్వరమండలైః ప్రభుం
6-16-31
తద్దర్శనధ్వస్తసమస్తకిల్బిషః
స్వస్థామలాంతఃకరణోఽభ్యయాన్మునిః .
ప్రవృద్ధభక్త్యా ప్రణయాశ్రులోచనః
ప్రహృష్టరోమాఽఽనమదాదిపురుషం
6-16-32
స ఉత్తమశ్లోకపదాబ్జవిష్టరం
ప్రేమాశ్రులేశైరుపమేహయన్ ముహుః .
ప్రేమోపరుద్ధాఖిలవర్ణనిర్గమో
నైవాశకత్తం ప్రసమీడితుం చిరం
6-16-33
తతః సమాధాయ మనో మనీషయా
బభాష ఏతత్ప్రతిలబ్ధవాగసౌ .
నియమ్య సర్వేంద్రియబాహ్యవర్తనం
జగద్గురుం సాత్వతశాస్త్రవిగ్రహం
6-16-34
చిత్రకేతురువాచ
అజిత జితః సమమతిభిః
సాధుభిర్భవాన్ జితాత్మభిర్భవతా .
విజితాస్తేఽపి చ భజతామకామాత్మనాం
య ఆత్మదోఽతికరుణః
6-16-35
తవ విభవః ఖలు భగవన్
జగదుదయస్థితిలయాదీని .
విశ్వసృజస్తేంఽశాంశాస్తత్ర
మృషా స్పర్ధంతే పృథగభిమత్యా
6-16-36
పరమాణుపరమమహతోస్త్వ-
మాద్యంతాంతరవర్తీ త్రయవిధురః .
ఆదావంతేఽపి చ సత్త్వానాం
యద్ధ్రువం తదేవాంతరాలేఽపి
6-16-37
క్షిత్యాదిభిరేష కిలావృతః
సప్తభిర్దశగుణోత్తరైరండకోశః .
యత్ర పతత్యణుకల్పః
సహాండకోటికోటిభిస్తదనంతః
6-16-38
విషయతృషో నరపశవో
య ఉపాసతే విభూతీర్న పరం త్వాం .
తేషామాశిష ఈశ తదను
వినశ్యంతి యథా రాజకులం
6-16-39
కామధియస్త్వయి రచితా
న పరమ రోహంతి యథా కరంభబీజాని .
జ్ఞానాత్మన్యగుణమయే
గుణగణతోఽస్య ద్వంద్వజాలాని
6-16-40
జితమజిత తదా భవతా
యదాహ భాగవతం ధర్మమనవద్యం .
నిష్కించనా యే మునయ ఆత్మారామా
యముపాసతేఽపవర్గాయ
6-16-41
విషమమతిర్న యత్ర నృణాం
త్వమహమితి మమ తవేతి చ యదన్యత్ర .
విషమధియా రచితో యః
స హ్యవిశుద్ధః క్షయిష్ణురధర్మబహులః
6-16-42
కః క్షేమో నిజపరయోః
కియానర్థః స్వపరద్రుహా ధర్మేణ .
స్వద్రోహాత్తవ కోపః
పరసంపీడయా చ తథాధర్మః
6-16-43
న వ్యభిచరతి తవేక్షా యయా
హ్యభిహితో భాగవతో ధర్మః .
స్థిరచరసత్త్వకదంబేష్వపృథగ్ధియో
యముపాసతే త్వార్యాః
6-16-44
న హి భగవన్నఘటితమిదం
త్వద్దర్శనాన్నృణామఖిలపాపక్షయః .
యన్నామ సకృచ్ఛ్రవణాత్పుల్కసకోఽపి
విముచ్యతే సంసారాత్
6-16-45
అథ భగవన్ వయమధునా
త్వదవలోకపరిమృష్టాశయమలాః .
సురఋషిణా యదుదితం తావకేన
కథమన్యథా భవతి
6-16-46
విదితమనంత సమస్తం తవ
జగదాత్మనో జనైరిహాచరితం .
విజ్ఞాప్యం పరమగురోః కియదివ
సవితురివ ఖద్యోతైః
6-16-47
నమస్తుభ్యం భగవతే సకలజగ-
త్స్థితిలయోదయేశాయ .
దురవసితాత్మగతయే
కుయోగినాం భిదా పరమహంసాయ
6-16-48
యం వై శ్వసంతమను విశ్వసృజః శ్వసంతి
యం చేకితానమను చిత్తయ ఉచ్చకంతి .
భూమండలం సర్షపాయతి యస్య మూర్ధ్ని
తస్మై నమో భగవతేఽస్తు సహస్రమూర్ధ్నే
6-16-49
శ్రీశుక ఉవాచ
సంస్తుతో భగవానేవమనంతస్తమభాషత .
విద్యాధరపతిం ప్రీతశ్చిత్రకేతుం కురూద్వహ
6-16-50
శ్రీభగవానువాచ
యన్నారదాంగిరోభ్యాం తే వ్యాహృతం మేఽనుశాసనం .
సంసిద్ధోఽసి తయా రాజన్ విద్యయా దర్శనాచ్చ మే
6-16-51
అహం వై సర్వభూతాని భూతాత్మా భూతభావనః .
శబ్దబ్రహ్మ పరం బ్రహ్మ మమోభే శాశ్వతీ తనూ
6-16-52
లోకే వితతమాత్మానం లోకం చాత్మని సంతతం .
ఉభయం చ మయా వ్యాప్తం మయి చైవోభయం కృతం
6-16-53
యథా సుషుప్తః పురుషో విశ్వం పశ్యతి చాత్మని .
ఆత్మానమేకదేశస్థం మన్యతే స్వప్న ఉత్థితః
6-16-54
ఏవం జాగరణాదీని జీవస్థానాని చాత్మనః .
మాయామాత్రాణి విజ్ఞాయ తద్ద్రష్టారం పరం స్మరేత్
6-16-55
యేన ప్రసుప్తః పురుషః స్వాపం వేదాత్మనస్తదా .
సుఖం చ నిర్గుణం బ్రహ్మ తమాత్మానమవేహి మాం
6-16-56
ఉభయం స్మరతః పుంసః ప్రస్వాపప్రతిబోధయోః .
అన్వేతి వ్యతిరిచ్యేత తజ్జ్ఞానం బ్రహ్మ తత్పరం
6-16-57
యదేతద్విస్మృతం పుంసో మద్భావం భిన్నమాత్మనః .
తతః సంసార ఏతస్య దేహాద్దేహో మృతేర్మృతిః
6-16-58
లబ్ధ్వేహ మానుషీం యోనిం జ్ఞానవిజ్ఞానసంభవాం .
ఆత్మానం యో న బుద్ధ్యేత న క్వచిత్క్షేమమాప్నుయాత్
6-16-59
స్మృత్వేహాయాం పరిక్లేశం తతః ఫలవిపర్యయం .
అభయం చాప్యనీహాయాం సంకల్పాద్విరమేత్కవిః
6-16-60
సుఖాయ దుఃఖమోక్షాయ కుర్వాతే దంపతీ క్రియాః .
తతోఽనివృత్తిరప్రాప్తిర్దుఃఖస్య చ సుఖస్య చ
6-16-61
ఏవం విపర్యయం బుద్ధ్వా నృణాం విజ్ఞాభిమానినాం .
ఆత్మనశ్చ గతిం సూక్ష్మాం స్థానత్రయవిలక్షణాం
6-16-62
దృష్టశ్రుతాభిర్మాత్రాభిర్నిర్ముక్తః స్వేన తేజసా .
జ్ఞానవిజ్ఞానసంతుష్టో మద్భక్తః పురుషో భవేత్
6-16-63
ఏతావానేవ మనుజైర్యోగనైపుణ్యబుద్ధిభిః .
స్వార్థః సర్వాత్మనా జ్ఞేయో యత్పరాత్మైకదర్శనం
6-16-64
త్వమేతచ్ఛ్రద్ధయా రాజన్నప్రమత్తో వచో మమ .
జ్ఞానవిజ్ఞానసంపన్నో ధారయన్నాశు సిధ్యసి
6-16-65
శ్రీశుక ఉవాచ
ఆశ్వాస్య భగవానిత్థం చిత్రకేతుం జగద్గురుః .
పశ్యతస్తస్య విశ్వాత్మా తతశ్చాంతర్దధే హరిః
6-16-66
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం
సంహితాయాం షష్ఠస్కంధే చిత్రకేతోః పరమాత్మదర్శనం
నామ షోడశోఽధ్యాయః