సప్తమ స్కంధః : పంచదశోఽధ్యాయః - 15
7-15-1
నారద ఉవాచ
కర్మనిష్ఠా ద్విజాః కేచిత్తపోనిష్ఠా నృపాపరే .
స్వాధ్యాయేఽన్యే ప్రవచనే యే కేచిజ్జ్ఞానయోగయోః
7-15-2
జ్ఞాననిష్ఠాయ దేయాని కవ్యాన్యానంత్యమిచ్ఛతా .
దైవే చ తదభావే స్యాదితరేభ్యో యథార్హతః
7-15-3
ద్వౌ దైవే పితృకార్యే త్రీనేకైకముభయత్ర వా .
భోజయేత్సుసమృద్ధోఽపి శ్రాద్ధే కుర్యాన్న విస్తరం
7-15-4
దేశకాలోచితశ్రద్ధా ద్రవ్యపాత్రార్హణాని చ .
సమ్యగ్భవంతి నైతాని విస్తరాత్స్వజనార్పణాత్
7-15-5
దేశే కాలే చ సంప్రాప్తే మున్యన్నం హరిదైవతం .
శ్రద్ధయా విధివత్పాత్రే న్యస్తం కామధుగక్షయం
7-15-6
దేవర్షిపితృభూతేభ్య ఆత్మనే స్వజనాయ చ .
అన్నం సంవిభజన్ పశ్యేత్సర్వం తత్పురుషాత్మకం
7-15-7
న దద్యాదామిషం శ్రాద్ధే న చాద్యాద్ధర్మతత్త్వవిత్ .
మున్యన్నైః స్యాత్పరా ప్రీతిర్యథా న పశుహింసయా
7-15-8
నైతాదృశః పరో ధర్మో నృణాం సద్ధర్మమిచ్ఛతాం .
న్యాసో దండస్య భూతేషు మనోవాక్కాయజస్య యః
7-15-9
ఏకే కర్మమయాన్ యజ్ఞాన్ జ్ఞానినో యజ్ఞవిత్తమాః .
ఆత్మసంయమనేఽనీహా జుహ్వతి జ్ఞానదీపితే
7-15-10
ద్రవ్యయజ్ఞైర్యక్ష్యమాణం దృష్ట్వా భూతాని బిభ్యతి .
ఏష మాకరుణో హన్యాదతజ్జ్ఞో హ్యసుతృప్ ధ్రువం
7-15-11
తస్మాద్దైవోపపన్నేన మున్యన్నేనాపి ధర్మవిత్ .
సంతుష్టోఽహరహః కుర్యాన్నిత్యనైమిత్తికీః క్రియాః
7-15-12
విధర్మః పరధర్మశ్చ ఆభాస ఉపమా ఛలః .
అధర్మశాఖాః పంచేమా ధర్మజ్ఞోఽధర్మవత్త్యజేత్
7-15-13
ధర్మబాధో విధర్మః స్యాత్పరధర్మోఽన్యచోదితః .
ఉపధర్మస్తు పాఖండో దంభో వా శబ్దభిచ్ఛలః
7-15-14
యస్త్విచ్ఛయా కృతః పుంభిరాభాసో హ్యాశ్రమాత్పృథక్ .
స్వభావవిహితో ధర్మః కస్య నేష్టః ప్రశాంతయే
7-15-15
ధర్మార్థమపి నేహేత యాత్రార్థం వాధనో ధనం .
అనీహానీహమానస్య మహాహేరివ వృత్తిదా
7-15-16
సంతుష్టస్య నిరీహస్య స్వాత్మారామస్య యత్సుఖం .
కుతస్తత్కామలోభేన ధావతోఽర్థేహయా దిశః
7-15-17
సదా సంతుష్టమనసః సర్వాః సుఖమయా దిశః .
శర్కరాకంటకాదిభ్యో యథోపానత్పదః శివం
7-15-18
సంతుష్టః కేన వా రాజన్న వర్తేతాపి వారిణా .
ఔపస్థ్యజైహ్వ్యకార్పణ్యాద్గృహపాలాయతే జనః
7-15-19
అసంతుష్టస్య విప్రస్య తేజో విద్యా తపో యశః .
స్రవంతీంద్రియలౌల్యేన జ్ఞానం చైవావకీర్యతే
7-15-20
కామస్యాంతం చ క్షుత్తృడ్భ్యాం క్రోధస్యైతత్ఫలోదయాత్ .
జనో యాతి న లోభస్య జిత్వా భుక్త్వా దిశో భువః
7-15-21
పండితా బహవో రాజన్ బహుజ్ఞాః సంశయచ్ఛిదః .
సదసస్పతయోఽప్యేకే అసంతోషాత్పతంత్యధః
7-15-22
అసంకల్పాజ్జయేత్కామం క్రోధం కామవివర్జనాత్ .
అర్థానర్థేక్షయా లోభం భయం తత్త్వావమర్శనాత్
7-15-23
ఆన్వీక్షిక్యా శోకమోహౌ దంభం మహదుపాసయా .
యోగాంతరాయాన్ మౌనేన హింసాం కాయాద్యనీహయా
7-15-24
కృపయా భూతజం దుఃఖం దైవం జహ్యాత్సమాధినా .
ఆత్మజం యోగవీర్యేణ నిద్రాం సత్త్వనిషేవయా
7-15-25
రజస్తమశ్చ సత్త్వేన సత్త్వం చోపశమేన చ .
ఏతత్సర్వం గురౌ భక్త్యా పురుషో హ్యంజసా జయేత్
7-15-26
యస్య సాక్షాద్భగవతి జ్ఞానదీపప్రదే గురౌ .
మర్త్యాసద్ధీః శ్రుతం తస్య సర్వం కుంజరశౌచవత్
7-15-27
ఏష వై భగవాన్ సాక్షాత్ప్రధానపురుషేశ్వరః .
యోగేశ్వరైర్విమృగ్యాంఘ్రిర్లోకో యం మన్యతే నరం
7-15-28
షడ్వర్గసంయమైకాంతాః సర్వా నియమచోదనాః .
తదంతా యది నో యోగానావహేయుః శ్రమావహాః
7-15-29
యథా వార్తాదయో హ్యర్థా యోగస్యార్థం న బిభ్రతి .
అనర్థాయ భవేయుస్తే పూర్తమిష్టం తథాసతః
7-15-30
యశ్చిత్తవిజయే యత్తః స్యాన్నిఃసంగోఽపరిగ్రహః .
ఏకో వివిక్తశరణో భిక్షుర్భిక్షామితాశనః
7-15-31
దేశే శుచౌ సమే రాజన్ సంస్థాప్యాసనమాత్మనః .
స్థిరం సమం సుఖం తస్మిన్నాసీతర్జ్వంగ ఓమితి
7-15-32
ప్రాణాపానౌ సన్నిరుధ్యాత్పూరకుంభకరేచకైః .
యావన్మనస్త్యజేత్కామాన్ స్వనాసాగ్రనిరీక్షణః
7-15-33
యతో యతో నిఃసరతి మనః కామహతం భ్రమత్ .
తతస్తత ఉపాహృత్య హృది రుంధ్యాచ్ఛనైర్బుధః
7-15-34
ఏవమభ్యస్యతశ్చిత్తం కాలేనాల్పీయసా యతేః .
అనిశం తస్య నిర్వాణం యాత్యనింధనవహ్నివత్
7-15-35
కామాదిభిరనావిద్ధం ప్రశాంతాఖిలవృత్తి యత్ .
చిత్తం బ్రహ్మసుఖస్పృష్టం నైవోత్తిష్ఠేత కర్హిచిత్
7-15-36
యః ప్రవ్రజ్య గృహాత్పూర్వం త్రివర్గావపనాత్పునః .
యది సేవేత తాన్ భిక్షుః స వై వాంతాశ్యపత్రపః
7-15-37
యైః స్వదేహః స్మృతో నాత్మా మర్త్యో విట్కృమిభస్మసాత్ .
త ఏనమాత్మసాత్కృత్వా శ్లాఘయంతి హ్యసత్తమాః
7-15-38
గృహస్థస్య క్రియాత్యాగో వ్రతత్యాగో వటోరపి .
తపస్వినో గ్రామసేవా భిక్షోరింద్రియలోలతా
7-15-39
ఆశ్రమాపసదా హ్యేతే ఖల్వాశ్రమవిడంబకాః .
దేవమాయావిమూఢాంస్తానుపేక్షేతానుకంపయా
7-15-40
ఆత్మానం చేద్విజానీయాత్పరం జ్ఞానధుతాశయః .
కిమిచ్ఛన్ కస్య వా హేతోర్దేహం పుష్ణాతి లంపటః
7-15-41
ఆహుః శరీరం రథమింద్రియాణి
హయానభీషూన్ మన ఇంద్రియేశం .
వర్త్మాని మాత్రా ధిషణాం చ సూతం
సత్త్వం బృహద్బంధురమీశసృష్టం
7-15-42
అక్షం దశప్రాణమధర్మధర్మౌ
చక్రేఽభిమానం రథినం చ జీవం .
ధనుర్హి తస్య ప్రణవం పఠంతి
శరం తు జీవం పరమేవ లక్ష్యం
7-15-43
రాగో ద్వేషశ్చ లోభశ్చ శోకమోహౌ భయం మదః .
మానోఽవమానోఽసూయా చ మాయా హింసా చ మత్సరః
7-15-44
రజః ప్రమాదః క్షున్నిద్రా శత్రవస్త్వేవమాదయః .
రజస్తమఃప్రకృతయః సత్త్వప్రకృతయః క్వచిత్
7-15-45
యావన్నృ&కాయరథమాత్మవశోపకల్పం
ధత్తే గరిష్ఠచరణార్చనయా నిశాతం,
జ్ఞానాసిమచ్యుతబలో దధదస్తశత్రుః
స్వారాజ్యతుష్ట ఉపశాంత ఇదం విజహ్యాత్ .45
నోచేత్ప్రమత్తమసదింద్రియవాజిసూతా
నీత్వోత్పథం విషయదస్యుషు నిక్షిపంతి,
తే దస్యవః సహయసూతమముం తమోఽన్ధే
సంసారకూప ఉరుమృత్యుభయే క్షిపంతి
7-15-46
ప్రవృత్తం చ నివృత్తం చ ద్వివిధం కర్మ వైదికం .
ఆవర్తతే ప్రవృత్తేన నివృత్తేనాశ్నుతేఽమృతం
7-15-47
హింస్రం ద్రవ్యమయం కామ్యమగ్నిహోత్రాద్యశాంతిదం .
దర్శశ్చ పూర్ణమాసశ్చ చాతుర్మాస్యం పశుః సుతః
7-15-48
ఏతదిష్టం ప్రవృత్తాఖ్యం హుతం ప్రహుతమేవ చ .
పూర్తం సురాలయారామకూపాజీవ్యాదిలక్షణం
7-15-49
ద్రవ్యసూక్ష్మవిపాకశ్చ ధూమో రాత్రిరపక్షయః .
అయనం దక్షిణం సోమో దర్శ ఓషధివీరుధః
7-15-50
అన్నం రేత ఇతి క్ష్మేశ పితృయానం పునర్భవః .
ఏకైకశ్యేనానుపూర్వం భూత్వా భూత్వేహ జాయతే .51
నిషేకాదిశ్మశానాంతైః సంస్కారైః సంస్కృతో ద్విజః .
ఇంద్రియేషు క్రియాయజ్ఞాన్ జ్ఞానదీపేషు జుహ్వతి
7-15-51
ఇంద్రియాణి మనస్యూర్మౌ వాచి వైకారికం మనః .
వాచం వర్ణసమామ్నాయే తమోంకారే స్వరే న్యసేత్ .
ఓంకారం బిందౌ నాదే తం తం తు ప్రాణే మహత్యముం
7-15-52
అగ్నిః సూర్యో దివా ప్రాహ్ణః శుక్లో రాకోత్తరం స్వరాట్ .
విశ్వశ్చ తైజసః ప్రాజ్ఞస్తుర్య ఆత్మా సమన్వయాత్
7-15-53
దేవయానమిదం ప్రాహుర్భూత్వా భూత్వానుపూర్వశః .
ఆత్మయాజ్యుపశాంతాత్మా హ్యాత్మస్థో న నివర్తతే
7-15-54
య ఏతే పితృదేవానామయనే వేదనిర్మితే .
శాస్త్రేణ చక్షుషా వేద జనస్థోఽపి న ముహ్యతి
7-15-55
ఆదావంతే జనానాం సద్బహిరంతః పరావరం .
జ్ఞానం జ్ఞేయం వచో వాచ్యం తమో జ్యోతిస్త్వయం స్వయం
7-15-56
ఆబాధితోఽపి హ్యాభాసో యథా వస్తుతయా స్మృతః .
దుర్ఘటత్వాదైంద్రియకం తద్వదర్థవికల్పితం
7-15-57
క్షిత్యాదీనామిహార్థానాం ఛాయా న కతమాపి హి .
న సంఘాతో వికారోఽపి న పృథఙ్ నాన్వితో మృషా
7-15-58
ధాతవోఽవయవిత్వాచ్చ తన్మాత్రావయవైర్వినా .
న స్యుర్హ్యసత్యవయవిన్యసన్నవయవోఽన్తతః
7-15-59
స్యాత్సాదృశ్యభ్రమస్తావద్వికల్పే సతి వస్తునః .
జాగ్రత్స్వాపౌ యథా స్వప్నే తథా విధినిషేధతా
7-15-60
భావాద్వైతం క్రియాద్వైతం ద్రవ్యాద్వైతం తథాఽఽత్మనః .
వర్తయన్ స్వానుభూత్యేహ త్రీన్ స్వప్నాన్ ధునుతే మునిః
7-15-61
కార్యకారణవస్త్వైక్యమర్శనం పటతంతువత్ .
అవస్తుత్వాద్వికల్పస్య భావాద్వైతం తదుచ్యతే
7-15-62
యద్బ్రహ్మణి పరే సాక్షాత్సర్వకర్మసమర్పణం .
మనోవాక్తనుభిః పార్థ క్రియాద్వైతం తదుచ్యతే
7-15-63
ఆత్మజాయాసుతాదీనామన్యేషాం సర్వదేహినాం .
యత్స్వార్థకామయోరైక్యం ద్రవ్యాద్వైతం తదుచ్యతే
7-15-64
యద్యస్య వానిషిద్ధం స్యాద్యేన యత్ర యతో నృప .
స తేనేహేత కార్యాణి నరో నాన్యైరనాపది
7-15-65
ఏతైరన్యైశ్చ వేదోక్తైర్వర్తమానః స్వకర్మభిః .
గృహేఽప్యస్య గతిం యాయాద్రాజంస్తద్భక్తిభాఙ్ నరః
7-15-66
యథా హి యూయం నృపదేవ దుస్త్యజా-
దాపద్గణాదుత్తరతాత్మనః ప్రభోః .
యత్పాదపంకేరుహసేవయా భవా-
నహారషీన్నిర్జితదిగ్గజః క్రతూన్
7-15-67
అహం పురాభవం కశ్చిద్గంధర్వ ఉపబర్హణః .
నామ్నాతీతే మహాకల్పే గంధర్వాణాం సుసమ్మతః
7-15-68
రూపపేశలమాధుర్యసౌగంధ్యప్రియదర్శనః .
స్త్రీణాం ప్రియతమో నిత్యం మత్తః స్వపురులంపటః .70
ఏకదా దేవసత్రే తు గంధర్వాప్సరసాం గణాః .
ఉపహూతా విశ్వసృగ్భిర్హరిగాథోపగాయనే
7-15-69
అహం చ గాయంస్తద్విద్వాన్ స్త్రీభిః పరివృతో గతః .
జ్ఞాత్వా విశ్వసృజస్తన్మే హేలనం శేపురోజసా .
యాహి త్వం శూద్రతామాశు నష్టశ్రీః కృతహేలనః
7-15-70
తావద్దాస్యామహం జజ్ఞే తత్రాపి బ్రహ్మవాదినాం .
శుశ్రూషయానుషంగేణ ప్రాప్తోఽహం బ్రహ్మపుత్రతాం
7-15-71
ధర్మస్తే గృహమేధీయో వర్ణితః పాపనాశనః .
గృహస్థో యేన పదవీమంజసా న్యాసినామియాత్
7-15-72
యూయం నృలోకే బత భూరిభాగా
లోకం పునానా మునయోఽభియంతి .
యేషాం గృహానావసతీతి సాక్షాద్గూఢం
పరం బ్రహ్మ మనుష్యలింగం
7-15-73
స వా అయం బ్రహ్మ మహద్విమృగ్యం
కైవల్యనిర్వాణసుఖానుభూతిః .
ప్రియః సుహృద్వః ఖలు మాతులేయ
ఆత్మార్హణీయో విధికృద్గురుశ్చ
7-15-74
న యస్య సాక్షాద్భవపద్మజాదిభీ
రూపం ధియా వస్తుతయోపవర్ణితం .
మౌనేన భక్త్యోపశమేన పూజితః
ప్రసీదతామేష స సాత్వతాం పతిః
7-15-75
శ్రీశుక ఉవాచ
ఇతి దేవర్షిణా ప్రోక్తం నిశమ్య భరతర్షభః .
పూజయామాస సుప్రీతః కృష్ణం చ ప్రేమవిహ్వలః
7-15-76
కృష్ణపార్థావుపామంత్ర్య పూజితః ప్రయయౌ మునిః .
శ్రుత్వా కృష్ణం పరం బ్రహ్మ పార్థః పరమవిస్మితః
7-15-77
ఇతి దాక్షాయిణీనాం తే పృథగ్వంశా ప్రకీర్తితాః .
దేవాసురమనుష్యాద్యా లోకా యత్ర చరాచరాః
7-15-78
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే వైయాసక్యామష్టాదశసాహస్ర్యాం
పారమహంస్యాం సంహితాయాం సప్తమస్కంధే యుధిష్ఠిరనారదసంవాదే
సదాచారనిర్ణయో నామ పంచదశోఽధ్యాయః
7-15-79
ఇతి సప్తమస్కంధః సమాప్తః
ఓం తత్సత్