దశమ స్కంధః- ఉత్తరార్థః : ఏకపంచాశత్తమోఽధ్యాయః - 51
10(2)-51-1
శ్రీశుకఉవాచ
తం విలోక్య వినిష్క్రాంతముజ్జిహానమివోడుపం .
దర్శనీయతమం శ్యామం పీతకౌశేయవాససం
10(2)-51-2
శ్రీవత్సవక్షసం భ్రాజత్కౌస్తుభాముక్తకంధరం .
పృథుదీర్ఘచతుర్బాహుం నవకంజారుణేక్షణం
10(2)-51-3
నిత్యప్రముదితం శ్రీమత్సుకపోలం శుచిస్మితం .
ముఖారవిందం బిభ్రాణం స్ఫురన్మకరకుండలం
10(2)-51-4
వాసుదేవో హ్యయమితి పుమాన్ శ్రీవత్సలాంఛనః .
చతుర్భుజోఽరవిందాక్షో వనమాల్యతిసుందరః
10(2)-51-5
లక్షణైర్నారదప్రోక్తైర్నాన్యో భవితుమర్హతి .
నిరాయుధశ్చలన్ పద్భ్యాం యోత్స్యేఽనేన నిరాయుధః
10(2)-51-6
ఇతి నిశ్చిత్య యవనఃప్రాద్రవంతం పరాఙ్ముఖం .
అన్వధావజ్జిఘృక్షుస్తం దురాపమపి యోగినాం
10(2)-51-7
హస్తప్రాప్తమివాత్మానం హరిణా స పదే పదే .
నీతో దర్శయతా దూరం యవనేశోఽద్రికందరం
10(2)-51-8
పలాయనం యదుకులే జాతస్య తవ నోచితం .
ఇతి క్షిపన్ననుగతో నైనం ప్రాపాహతాశుభః
10(2)-51-9
ఏవం క్షిప్తోఽపి భగవాన్ ప్రావిశద్గిరికందరం .
సోఽపి ప్రవిష్టస్తత్రాన్యం శయానం దదృశే నరం
10(2)-51-10
నన్వసౌ దూరమానీయ శేతే మామిహ సాధువత్ .
ఇతి మత్వాచ్యుతం మూఢస్తం పదా సమతాడయత్
10(2)-51-11
స ఉత్థాయ చిరం సుప్తః శనైరున్మీల్య లోచనే .
దిశో విలోకయన్ పార్శ్వే తమద్రాక్షీదవస్థితం
10(2)-51-12
స తావత్తస్య రుష్టస్య దృష్టిపాతేన భారత .
దేహజేనాగ్నినా దగ్ధో భస్మసాదభవత్క్షణాత్
10(2)-51-13
రాజోవాచ
కో నామ స పుమాన్ బ్రహ్మన్ కస్య కింవీర్య ఏవ చ .
కస్మాద్గుహాం గతః శిశ్యే కింతేజో యవనార్దనః
10(2)-51-14
శ్రీశుకఉవాచ
స ఇక్ష్వాకుకులే జాతో మాంధాతృతనయో మహాన్ .
ముచుకుంద ఇతి ఖ్యాతో బ్రహ్మణ్యః సత్యసంగరః
10(2)-51-15
స యాచితః సురగణైరింద్రాద్యైరాత్మరక్షణే .
అసురేభ్యః పరిత్రస్తైస్తద్రక్షాం సోఽకరోచ్చిరం
10(2)-51-16
లబ్ధ్వా గుహం తే స్వఃపాలం ముచుకుందమథాబ్రువన్ .
రాజన్ విరమతాం కృచ్ఛ్రాద్భవాన్నః పరిపాలనాత్
10(2)-51-17
నరలోకే పరిత్యజ్య రాజ్యం నిహతకంటకం .
అస్మాన్ పాలయతో వీర కామాస్తే సర్వ ఉజ్ఝితాః
10(2)-51-18
సుతా మహిష్యో భవతో జ్ఞాతయోఽమాత్యమంత్రిణః .
ప్రజాశ్చ తుల్యకాలీయా నాధునా సంతి కాలితాః
10(2)-51-19
కాలో బలీయాన్ బలినాం భగవానీశ్వరోఽవ్యయః .
ప్రజాః కాలయతే క్రీడన్ పశుపాలో యథా పశూన్
10(2)-51-20
వరం వృణీష్వ భద్రం తే ఋతే కైవల్యమద్య నః .
ఏక ఏవేశ్వరస్తస్య భగవాన్ విష్ణురవ్యయః
10(2)-51-21
ఏవముక్తః స వై దేవానభివంద్య మహాయశాః .
అశయిష్ట గుహావిష్టో నిద్రయా దేవదత్తయా
10(2)-51-22
స్వాపం యాతం యస్తు మధ్యే బోధయేత్త్వాత్మచేతనః .
స త్వయా దృష్టమాత్రస్తు భస్మీభవతు తత్క్ష్ణాత్
10(2)-51-23
యవనే భస్మసాన్నీతే భగవాన్ సాత్వతర్షభః .
ఆత్మానం దర్శయామాస ముచుకుందాయ ధీమతే
10(2)-51-24
తమాలోక్య ఘనశ్యామం పీతకౌశేయవాససం .
శ్రీవత్సవక్షసం భ్రాజత్కౌస్తుభేన విరాజితం
10(2)-51-25
చతుర్భుజం రోచమానం వైజయంత్యా చ మాలయా .
చారుప్రసన్నవదనం స్ఫురన్మకరకుండలం
10(2)-51-26
ప్రేక్షణీయం నృలోకస్య సానురాగస్మితేక్షణం .
అపీచ్యవయసం మత్తమృగేంద్రోదారవిక్రమం
10(2)-51-27
పర్యపృచ్ఛన్మహాబుద్ధిస్తేజసా తస్య ధర్షితః .
శంకితః శనకై రాజా దుర్ధర్షమివ తేజసా
10(2)-51-28
ముచుకుందఉవాచ
కో భవానిహ సంప్రాప్తో విపినే గిరిగహ్వరే .
పద్భ్యాం పద్మపలాశాభ్యాం విచరస్యురుకంటకే
10(2)-51-29
కింస్విత్తేజస్వినాం తేజో భగవాన్ వా విభావసుః .
సూర్యః సోమో మహేంద్రో వా లోకపాలోఽపరోఽపి వా
10(2)-51-30
మన్యే త్వాం దేవదేవానాం త్రయాణాం పురుషర్షభం .
యద్బాధసే గుహాధ్వాంతం ప్రదీపః ప్రభయా యథా
10(2)-51-31
శుశ్రూషతామవ్యలీకమస్మాకం నరపుంగవ .
స్వజన్మ కర్మ గోత్రం వా కథ్యతాం యది రోచతే
10(2)-51-32
వయం తు పురుషవ్యాఘ్ర ఐక్ష్వాకాః క్షత్రబంధవః .
ముచుకుంద ఇతి ప్రోక్తో యౌవనాశ్వాత్మజః ప్రభో
10(2)-51-33
చిరప్రజాగరశ్రాంతో నిద్రయోపహతేంద్రియః .
శయేఽస్మిన్ విజనే కామం కేనాప్యుత్థాపితోఽధునా
10(2)-51-34
సోఽపి భస్మీకృతో నూనమాత్మీయేనైవ పాప్మనా .
అనంతరం భవాన్ శ్రీమాంల్లక్షితోఽమిత్రశాతనః
10(2)-51-35
తేజసా తేఽవిషహ్యేణ భూరి ద్రష్టుం న శక్నుమః .
హతౌజసో మహాభాగ మాననీయోఽసి దేహినాం
10(2)-51-36
ఏవం సంభాషితో రాజ్ఞా భగవాన్ భూతభావనః .
ప్రత్యాహ ప్రహసన్ వాణ్యా మేఘనాదగభీరయా
10(2)-51-37
శ్రీభగవానువాచ
జన్మకర్మాభిధానాని సంతి మేఽఙ్గ సహస్రశః .
న శక్యంతేఽనుసంఖ్యాతుమనంతత్వాన్మయాపి హి
10(2)-51-38
క్వచిద్రజాంసి విమమే పార్థివాన్యురుజన్మభిః .
గుణకర్మాభిధానాని న మే జన్మాని కర్హిచిత్
10(2)-51-39
కాలత్రయోపపన్నాని జన్మకర్మాణి మే నృప .
అనుక్రమంతో నైవాంతం గచ్ఛంతి పరమర్షయః
10(2)-51-40
తథాప్యద్యతనాన్యంగ శృణుష్వ గదతో మమ .
విజ్ఞాపితో విరించేన పురాహం ధర్మగుప్తయే .
భూమేర్భారాయమాణానామసురాణాం క్షయాయచ
10(2)-51-41
అవతీర్ణో యదుకులే గృహ ఆనకదుందుభేః .
వదంతి వాసుదేవేతి వసుదేవసుతం హి మాం
10(2)-51-42
కాలనేమిర్హతః కంసః ప్రలంబాద్యాశ్చ సద్ద్విషః .
అయం చ యవనో దగ్ధో రాజంస్తే తిగ్మచక్షుషా
10(2)-51-43
సోఽహం తవానుగ్రహార్థం గుహామేతాముపాగతః .
ప్రార్థితః ప్రచురం పూర్వం త్వయాహం భక్తవత్సలః
10(2)-51-44
వరాన్ వృణీష్వ రాజర్షే సర్వాన్ కామాన్ దదామి తే .
మాం ప్రసన్నో జనః కశ్చిన్న భూయోఽర్హతి శోచితుం
10(2)-51-45
శ్రీశుకఉవాచ
ఇత్యుక్తస్తం ప్రణమ్యాహ ముచుకుందో ముదాన్వితః .
జ్ఞాత్వా నారాయణం దేవం గర్గవాక్యమనుస్మరన్
10(2)-51-46
ముచుకుంద ఉవాచ
విమోహితోఽయం జన ఈశమాయయా
త్వదీయయా త్వాం న భజత్యనర్థదృక్ .
సుఖాయ దుఃఖప్రభవేషు సజ్జతే
గృహేషు యోషిత్పురుషశ్చ వంచితః
10(2)-51-47
లబ్ధ్వా జనో దుర్లభమత్ర మానుషం
కథంచిదవ్యంగమయత్నతోఽనఘ .
పాదారవిందం న భజత్యసన్మతిర్గృహాంధకూపే
పతితో యథా పశుః
10(2)-51-48
మమైష కాలోఽజిత నిష్ఫలో గతో
రాజ్యశ్రియోన్నద్ధమదస్య భూపతేః .
మర్త్యాత్మబుద్ధేః సుతదారకోశ-
భూష్వాసజ్జమానస్య దురంతచింతయా
10(2)-51-49
కలేవరేఽస్మిన్ ఘటకుడ్యసన్నిభే
నిరూఢమానో నరదేవ ఇత్యహం .
వృతో రథేభాశ్వపదాత్యనీకపైర్గాం
పర్యటంస్త్వాగణయన్ సుదుర్మదః
10(2)-51-50
ప్రమత్తముచ్చైరితికృత్యచింతయా
ప్రవృద్ధలోభం విషయేషు లాలసం .
త్వమప్రమత్తః సహసాభిపద్యసే
క్షుల్లేలిహానోఽహిరివాఖుమంతకః
10(2)-51-51
పురా రథైర్హేమపరిష్కృతైశ్చరన్
మతంగజైర్వా నరదేవసంజ్ఞితః .
స ఏవ కాలేన దురత్యయేన తే
కలేవరో విట్కృమిభస్మసంజ్ఞితః
10(2)-51-52
నిర్జిత్య దిక్చక్రమభూతవిగ్రహో
వరాసనస్థః సమరాజవందితః .
గృహేషు మైథున్యసుఖేషు యోషితాం
క్రీడామృగః పూరుష ఈశ నీయతే
10(2)-51-53
కరోతి కర్మాణి తపఃసునిష్ఠితో
నివృత్తభోగస్తదపేక్షయా దదత్ .
పునశ్చ భూయేయమహం స్వరాడితి
ప్రవృద్ధతర్షో న సుఖాయ కల్పతే
10(2)-51-54
భవాపవర్గో భ్రమతో యదా భవేజ్జనస్య
తర్హ్యచ్యుత సత్సమాగమః .
సత్సంగమో యర్హి తదైవ సద్గతౌ
పరావరేశే త్వయి జాయతేమతిః
10(2)-51-55
మన్యే మమానుగ్రహ ఈశ తే కృతో
రాజ్యానుబంధాపగమో యదృచ్ఛయా .
యః ప్రార్థ్యతే సాధుభిరేకచర్యయా
వనం వివిక్షద్భిరఖండభూమిపైః
10(2)-51-56
న కామయేఽన్యం తవ పాదసేవనా-
దకించనప్రార్థ్యతమాద్వరం విభో .
ఆరాధ్య కస్త్వాం హ్యపవర్గదం హరే
వృణీత ఆర్యో వరమాత్మబంధనం
10(2)-51-57
తస్మాద్విసృజ్యాశిష ఈశ సర్వతో
రజస్తమఃసత్త్వగుణానుబంధనాః .
నిరంజనం నిర్గుణమద్వయం పరం
త్వాం జ్ఞప్తిమాత్రం పురుషం వ్రజామ్యహం
10(2)-51-58
చిరమిహ వృజినార్తస్తప్యమానోఽనుతాపై-
రవితృషషడమిత్రోఽలబ్ధశాంతిః కథంచిత్ .
శరణద సముపేతస్త్వత్పదాబ్జం పరాత్మన్
అభయమృతమశోకం పాహి మాఽఽపన్నమీశ
10(2)-51-59
శ్రీభగవానువాచ
సార్వభౌమ మహారాజ మతిస్తే విమలోర్జితా .
వరైః ప్రలోభితస్యాపి న కామైర్విహతా యతః
10(2)-51-60
ప్రలోభితో వరైర్యత్త్వమప్రమాదాయ విద్ధి తత్ .
న ధీరేకాంతభక్తానామాశీర్భిర్భిద్యతే క్వచిత్
10(2)-51-61
యుంజానానామభక్తానాం ప్రాణాయామాదిభిర్మనః .
అక్షీణవాసనం రాజన్ దృశ్యతే పునరుత్థితం
10(2)-51-62
విచరస్వ మహీం కామం మయ్యావేశితమానసః .
అస్త్వేవ నిత్యదా తుభ్యం భక్తిర్మయ్యనపాయినీ
10(2)-51-63
క్షాత్రధర్మస్థితో జంతూన్ న్యవధీర్మృగయాదిభిః .
సమాహితస్తత్తపసా జహ్యఘం మదుపాశ్రితః
10(2)-51-64
జన్మన్యనంతరే రాజన్ సర్వభూతసుహృత్తమః .
భూత్వా ద్విజవరస్త్వం వై మాముపైష్యసి కేవలం
10(2)-51-65
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంసయాం సంహితాయాం
దశమస్కంధే ఉత్తరార్ధే ముచుకుందస్తుతిర్నామైకపంచాశత్తమోఽధ్యాయః